Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

_ ze ze stronnictw reprezentow anych n a tym zebraniu jedynie realiści nie
mieli piętna polityki aktywistyczmej. Postanow iono rów nież na następne
posiedzenia zaprosić przedstaw icieli grup kresow ych: Stronnictw a Pracy
Narodowej na Rusi i Stronnictw a Narodowo-Zachowawczego. Trud wciągnięcia
tych ostatnich wzięli na siebie realiści31. Niezupełnie jasne jest, dlaczego
właśnie oni. Rozmowy z przedstaw icielam i kresów n a tem at unifikacji
uprzednio prow adziły inne ugrupowania.
S tatut SPK przew idyw ał, że najw yższą instancją jest Rada Naczelna
z siedzibą w W arszawie, a jej organem wykonaw czym Zarząd Główny. Program
nie różnił się wiele od program u SBZP. Zm ieniły się jednak akcenty.
Już w punkcie pierw szym deklarowano wierność Kościołowi katolickiem u,
zastrzegając jednocześnie tolerancję i wolność wyznaniową. W spraw ach
ustrojow ych w ystępow ano za parlam entem dwuizbowym . Rozbudowano
w stosunku do program u SBZP punkty dotyczące spraw społecznych. W zakresie
spraw robotniczych przew idyw ano swobodę zrzeszania się. W punkcie
o reform ie agrarnej dodano, że gospodarstw a chłopskie tworzone na jej
podstaw ie w inny być żywotne i zdolne do wytwórczości 32. Swoboda zrzeszania
się była stw ierdzeniem istniejącego stanu rzeczy i trudno sobie
wyobrazić w 1919 r. stronnictw o, które by próbowało występować przeciwko
tem u. N atom iast postulat o tw orzeniu dużych gospodarstw chłopskich,
zdolnych do produkcji towarow ej, zgodny był z postulatam i w ysuw
anym i wrówczas przez PSL „Piast”.
Program i statu t zostały uchw alone nie bez w alki, po szeregu praw ie codziennych
posiedzeń. Na żądanie przedstaw iciela SBZP S. Starzyńskiego
obok program u i statu tu uznano za ważne enuncjację SBZP z 12 lutego
1919 r. o autonom ii koła lwowskiego w ram ach SBZP oraz potwierdzone
podpisam i S. Starzyńskiego i A. Skrzyńskiego, 17 stycznia 1919 r. uchwały
Rady Narodowej w spraw ie stosunku do Ententy, kiedy to SBZP oficjalnie
zerw ało ze swą aktyw istyczną przeszłością. Przyjęto również do wiadomości,
że SBZP jest um iarkow anym stronnictw em praw icow ym 33. O statnia
deklaracja stw arza wiele możliwości interpretacji, ponieważ nie znam y
motywów, jakim i kierowano się przy jej składaniu.
Prasa konserw atyw na na ogół wstrzem ięźliwie, a częściej w cale nie
pisała o spraw ach w ew nątrzpartyjnych. Tak było i w tym wypadku. Jak
zwykle najlepiej poinform ow any okazał się zbliżony do „Czasu” w arszaw ­
ski „K urier Polski”. Podał on, że stronnictw a konserw atyw ne tworzą
w W arszawie centralną radę, nie zrzekając się na razie autonom ii. Zamieścił
rów nież przypuszczalny skład Rady, do której kluczem m iała być liczebność
stronnictw ją tworzących. W edług „K uriera” najliczniejsze okazało
31 Protokół pierwszego posiedzenia Komisji Organizacyjnej Stronnictwa Konstytucyjnego
23 II 1919, ADzT 664.
52 Statut SPK, AAN 91/11/1, k. 201—202; Program, tamże, k. 203; Statut SPK
(z programem), Kraków 1919, ss. 20, ADzT 660.
33 List S. Starzyńskiego do Z. Tarnowskiego z 7 III 1919, ADzT 666.
49
< — Działalność polityczna...