Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

135
rodowej. Nie przejaw iało ono działalności na zewnątrz, a z nielicznych
notatek prasow ych wynika, że w ew nątrzorganizacyjne życie również ulegało
stałem u osłabieniu. Zebrania odbywały się rzadko i były mało ożywione,
a dyskutow ano na nich nad problem am i adm inistracyjnym i i gospodarczymi.
O słabości organizacji może świadczyć fakt, że w m arcu
1922 r. zaprzestano w ydaw ania „Polski”.
Potencjalną groźbę dla pozycji SPN na terenie M ałopolski stanowiło
Stronnictw o Zachowawcze. Inicjatorem założenia nowego stronnictw a był
K onstanty Broel-Plater. W iosną 1922 r. opublikow ał on bruszurę W sprawie
konserw atyzm u w Polsce. W ystąpił w niej z tezą, że dotychczas nie m a
„właściwego program u politycznego w duchu zachowawczym ”, a członków
SPN zaatakow ał jako pseudokonserw atystów , „ciążących co chwila
ku skrajnej lewicy, przez co wyw ołali nieunikniony rozbrat z innym i dzielnicowymi
zachowawczymi prądam i” 78. Broszura nie stanow iła program u,
zawierając jedynie ogólnikowe dywagacje na tem at konserw atyzm u, lecz
nie wnosząc zresztą w tej dziedzinie nic nowego. Nie wyw ołała też większego
oddźwięku w kołach i prasie konserw atyw nej, choć już wówczas jedni
mówili o niej z uznaniem , inni wręcz przeciw nie79.
Do Platera przyłączyli się Kazimierz M arian Morawski, Hieronim Tarnowski
i inni i po wielotygodniow ych zabiegach i dyskusjach opublikowali
15 października 1922 r. deklarację Stronnictw a Zachowawczego 80. Deklaracja'
stanow iła wyliczenie zasad, a nie program polityczny, o którego
stworzenie w ystępow ał K. B roel-Plater w swej broszurze. Zebranie inauguracyjne
miało m iejsce w K rakow ie 29 października 1922 r. Organizując
Zebranie „w kolebce ruchu starokonserw atyw nego” 81 jeszcze raz podkreślono,
kogo na praw icy SZ uznaje za swego przeciwnika.
Już podpisy pod deklaracją SZ mogą upoważnić do opinii, którą o nim
-sform ułow ała A. Bełcikowska: „Członkowie jego pochodzą z szeregów
arystokracji i wielkich właścicieli ziemskich. Bardzo niew ielki odsetek
stanowi inteligencja zawodowa” 82. Trzeba jednak obiektyw nie przyznać,
że nie odbiegało to od składu innych grup konserw atyw nych.
„Czas” przem ilczał fakt pow stania nowego stronnictw a. Stosował tę
taktykę od początku do końca. Mackiewicz uznał, że „ujem ną stroną jest
dalsza dekonsolidacja obozu konserw atyw nego”. N atom iast widząc pod deklaracją
m. in. nazw iska W ielkopolan, doszedł do wniosku, że stronnictw o
będzie działało w Wielkopolsce, i dlatego uznał, że „byłoby rzeczą nader
szczęśliwą, gdyby stronnictw o zachowawcze stało się mózgiem i sztabem
78 Warszawa 1922, s. 4—5, 10.
79 J. Żółtowska, Dziennik, 14 VII 1922, BN, akc. 9346 rkp.; J. Mycielski za-
Pisał, że odda ona nowo powstającemu stronnictwu „niedźwiedzią przysługę”, Dzien-
■ niki, 6 IX 1922, zbiory pryw., masz.
80 Tekst w: „Słowo”, 19 X 1922.
81 K. M. Morawski, Pamiętnik, BN, akc. 8629ł masz., t. II, s. 196.
®2 A. Bełcikowska, Stronnictwa i związki polityczne w Polsce, Warszawa
*»25, ą, 727.