Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

146
Rzeczywiście w tym czasie K PK w ystępow ał za odłożeniem wyborów.
Przeważyło jednak zdanie pozostałych partii, które kierow ały się odm iennym
i m otywam i. Trudno powiedzieć, czym kierow ał się KPK. Czy rzeczywiście
spraw ą autonom ii Galicji W schodniej W grę mogło również wchodzić
W yczekiwanie na lepszą aurę polityczną dla stronnictw a lub nadzieja
na zawarcie szerszych porozum ień wyborczych. Ale pertraktacje wyborcze
toczono już od ponad roku i wielkich zmian spodziewać się nie można było.
Nie można też było liczyć na istotne zm iany w ordynacji wyborczej.
W wadliwej ordynacji wyborczej widzieli konserw atyści źródło niepowodzeń
sejmu. Szczególnie w ystępow ali przeciwko powszechności i proporcjonalności.
Proponowali wprow adzenie przynajm niej cenzusu czytania
i pisania oraz tw orzenia okręgów m iejskich, by głosy inteligencji i mieszczaństw
a nie rozpływ ały się w „odmęcie głosów chłopskich” 27.
Na rezygnację z zasad powszechności i proporcjonalności wyborów nie
mogła jednak pójść żadna p artia staw iająca na masowego wyborcę. Jedyną
poważniejszą zmianą, jaką sejm uchw alił, było w prow adzenie list państw o­
wych. Sam fakt w prow adzenia tych list „Czas” przyjął pozytyw nie. ZLN
i PSL „P iast” dążyły do w yelim inow ania partii m ałych przez wprowadzenie
stosunkowo wysokiego, bo 8-mandatowego progu w w yborach bezpośrednich
dla korzystających z dodatkow ych m andatów. K PK w raz z innymi
drobniejszym i klubam i zaprotestow ał przeciwko te m u 28. Ostatecznie
w ygrały partie mniejsze, których ZLN nie chciał zrażać do siebie przed
w yboram i.
K onserw atyści do wyborów poszli rozbici na kilka partii. Zbyt duże
były różnice m iędzy nimi, by dały się przezwyciężyć w okresie przedw y­
borczym. Na plan pierw szy w ysuw ały się rozbieżności na tle stosunku do
Piłsudskiego i narodowej dem okracji. Zm ienili front konserw atyści poznańscy;
m ałopolscy i kresow i pozostali w ierni swem u dotychczasowemu
stanowisku, częściowo w brew swej woli. Pew ną rolę odegrały także względy
taktyczne. Nie m ając szans na zdobycie m andatów pod w łasną flagą,
a chcąc koniecznie zdobyć liczbę m andatów um ożliw iającą stw orzenie
klubu, postanow ili w ystąpić na kilku listach, „by nie obarczać taką liczbą
[mandatów' — S. R.] jednego stronnictw a” 29. Dla innych partii politycznych
potrzebni oni byli jako sojusznicy jedynie z powodu pieniędzy. W rzeczywistości
stanow ili obciążenie dla wszystkich partii.
27 Ordynacja wyborcza, „Czas”, 11 VII 1922. Proponowano także wprowadzenie
pluralności głosów, system większościowy itp. W. Studnicki, Wady naszej ordynacji,
„Słowo”, 12 i 17 VIII 1922. Sądzono, że 5-przymiotnikowe wybory są przedwczesne
wobec niedojrzałości społeczeństwa. J. Łempicki, Stosunek władz państwowych
do przedstawicielstwa interesów gospodarczych, „Przegląd Gospodarczy",
1 V 1922.
28 Reforma ordynacji wyborczej, „Czas”, 8 V 1922; Przeciwko przywilejom wiel'■
kich grup w sejmie, tamże, 14 V 1922.
28 A. Ł a d a, Dwa błędy, „Kurier Polski”, 12 XI 1922.