Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

J
176
Trudności, jakie stworzyło zawarcie paktu dla „obozu narodow ego”,
próbowali wykorzystać na swoją korzyść działacze ziem iańscy niechętni
narodowej dem okracji. Rej wodziło SPN, pragnące wzmocnić pozycję nadw
ątloną klęską wyborczą. Działacze SPN i daw ni realiści w ystępow ali na
różnych zgrom adzeniach ziem iańskich z atakam i na pakt. N atom iast zifemianie,
którzy uznali za słuszne kontynuow anie współpracy z ZLN, kierowali
się przekonaniem , że pakt stanow i gw arancję przeciwko bardziej
radykalnej reform ie rolnej.
Bardzo wzmocnił pozycję ziem ian — przeciw ników paktu — list prym
asa kardynała Dalbora na ręce m inistra WRiOP, protestujący przeciwko
postanow ieniom paktu odnoszącym się do ziem kościelnych. W ystąpienie
Dalbora szczególnie mocno uderzyło w ZLN, starający się zawsze w ystępować
jako obrońca kościoła katolickiego.
Stanowisko ziem ian wobec paktu spotkało się z krytyką na łam ach
prasy narodow odem okratycznej. Prasa konserw atyw na i ziem iańska przem
ilczała te w ystąpienia, z rzadka podejm ując polemikę. Burzę wywołał
dopiero artykuł Kazim ierza Lutosławskiego który oskarżył stańczyków
i „koła ziem iańsko-klerykalne w W ielkopolsce” o torpedow anie reform y
rolnej oraz o obalenie większości w sejm ie przez inspirow anie w ystąpienia
grupy Bryla z „Piasta” 52.
A rtykuł ukazał się w chwili, kiedy rozgoryczenie ziem iaństw a wobec
polityki endecji sięgało szczytu, a działacze ziem iańscy chcieli się od niej
odciąć. Listy otw arte zamieścili w „Rzeczypospolitej” J. Stecki i L. Żółtowski,
oburzeni przede w szystkim sform ułow aniam i odnoszącymi się do
W ielkopolski53. Zaiste dziwnie w owym czasie brzm iał zarzut w ustach
księdza, do tego tak fanatycznego, jak Lutosławski, o klerykalizm . Nie ulegało
wątpliwości, że m iał na m yśli te koła, których działalność objaw iła się
na zew nątrz w postaci listu Dalbora. Pod naciskiem prasy i kół oburzonych
jego sform ułow aniem 'Lutosław ski, precyzując, co m iał na myśli, napisał,
że chciał jedynie wskazać, jak „pew ne ośrodki nie tylko ziemiańskie, ale
i związane z nim i ośrodki kościelne w W ielkopolsce były i wszak są w u trąceniu
reform y rolnej politycznie zainteresow ane”. Lutosławskiego podtrzym
ała „Gazeta W arszaw ska”, która zarzuciła ziem iaństw u w ysuw a­
nie na plan pierw szy swoich partykularnych interesów, opłakany stan moralności
podatkow ej, korzystanie z ciężkiej sytuacji w alutow ej państw a
itp. Zapraw ione to było pogróżkam i pod adresem ziem iaństw a54.
Postaw a ta wiązała się ze zm ianą nastrojów wśród ziem iaństwa. Obawie
przed tym i nastrojam i dał również w yraz K. Lutosławski, pisząc, że
istnieje tylko interes ogólny, co wyklucza pojęcie „polityki ziem iańskiej”-
52 K. Lutosławski, „Myśl Narodowa”, 22 XII 1923.
53 J. Stecki, Chybione oskarżenie, ..Rzeczpospolita”, 28 XII 1923; L. Żółtowski,
List otwarty do księdza prałata dr Lutosławskiego, tamże.
54 K. Lutosławski, O prawdę chodzi, „Myśl Narodowa”, I 1924. Artykuły
jego przedrukowało wiele pism; Ostatnie ostrzeżenie, „Gazeta Warszawska”, 8 I 1924.