Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

204
Działacze ChNSR tłum aczyli swoje postępow anie zdradą interesów rolnictw
a przez ZLN oraz nieposiadaniem przez nie program u polityki wew
nętrznej przy jednoczesnym skupieniu uwagi na polityce zagranicznej
i spraw ie m niejszości narodow ych 55. Adam Żółtowski z Jagniew ic zarzucał
ZLN sprzeniew ierzenie się ideałom, dbanie w yłącznie o swój p artyjny
interes 56. J. Stecki odpowiadając na zarzuty złam ania jedności narodow ej
przerzucił piłeczkę, oskarżając, że to właśnie ZLN swoją polityką do tego
prowadzi. „Jedność narodow ą podkopują ci — pisał on — którzy, obnosząc
ją na wargach, nie tw orzą jej w czynie: bo jedność ta w yrasta ze zrozum
ienia wspólności celu, nie zaś tępienia instynktu samozachowawczego,
woli życia, dorobku pracy. Rolnictwo chce żyć; z polskim rolnictw em
dźwiga się i upada Polska, tężeje lub om dlewa siła jedności narodow ej” ®7.
ZLN uważał, że władzę można zdobyć w sojuszu z W itosem, stąd próby
kokietow ania go zarówno w rozmowach, jak i w prasie. W związku z tym
ZLN m usiał pójść na pew ne ustępstw a w spraw ie reform y rolnej, co m u­
siało odbywać się kosztem ziem iaństwa. Zdając sobie spraw ę z nieuchronności
zm ian w strukturze rolnej, wołał, by odbyły się przy jego udziale,
gdyż inaczej m ogłyby iść znacznie dalej, a w walce o ich realizację „Piast”,
jeżeli nie znajdzie partnera na prawicy, m ógłby pójść na porozum ienie
z „W yzwoleniem ”.
ChNSR z kolei, broniąc interesów ziemian,' nie zgadzało się na reform ę
rolną, która zakładała przym us i prow adziła do stra t m aterialnych ziem ian
w skutek płacenia za ziemię niepełnej ceny. Sądziło, że nie m a pilnej konieczności
pójścia na ustępstw a wobec stronnictw chłopskich, że lepszą
drogą jest porozum ienie z bogatym chłopstwem, które ma pieniądze na zakup
ziemi. Dalej przekonane było, że na bazie wrodzonego konserw atyzm u
chłopów i przyw iązania do ziemi uda się stw orzyć wielkie stronnictw o rolnicze,
operując jedynie hasłam i gospodarczymi. Trzeba przyznać, że odnosiło
na tym polu, w om aw ianym okresie, pew ne sukcesy. W iększe sukcesy
marnymi pachołkami. Jest to praca rozmyślnych rozbijaczy obozu narodowego, zwykłych
warchołów”. W. Swieżyński, Do rolników Polski, „Ojczyzna”, cyt. według'-
B. Zawisza, Szkodnictwo, „Dziennik Poznański”, 29 VII 1925.
55 W. Wydżga, Stronnictwo Rolnicze, „Dzień Polski”, 11 IV 1924; Żywotne
interesy wsi, tamże, 24 IV 1924; L. Żółtowski z okazji przemówienia Dmowskiego na
zjeździe ZLN pisał, że nie wiadomo, jaki jest jego program, „ b o sama idea n a r o d o w a
nie starcza”. W samodzielnym państwie może najwyżej stanowić tło p r o g r a m u .
0 jasne określenie, „Dziennik Poznański”, 27 X 1925.
56 „Związek Ludowo-Narodowy, głoszący wciąż szumnie, że stoi na sta n o w is k u
dobra państwa, zarzucił niestety niewygodną rolę pouczania ludu o jego s ta n o w is k u
1 możliwościach w państwie. Oparł swój rachunek nie na wykonaniu wielkiego zadania
polityczno-wychowawczego, lecz na wygodnym parlamentarnym kompromisie,
mocą którego cała polityka polska została zepchnięta na poziom partyjnych potrzeb
i obliczeń najbardziej bezwzględnych, najbardziej samolubnych, najbardziej zdemoralizowanych
politycznych karierowiczów, jakich wychowały rządy a u stria ck ie" -
A. F. Ż., Zmierzch stronnictwa, „Dzień Polski”, 30 VII 1925.
57 J. Stecki, Strachy na wróble, „Gazeta Powszechna”, 9 V 1924.