Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

Zdarzało się nieraz, że walory osobiste, pochodzenie i m ajątek występni- -
w ały razem. Przywódcy ziem ian rekrutow ali się przew ażnie z właścicieli
gospodarstw stojących na wysokim poziomie, prowadzących hodowlę, gospodarkę
staw ową, często uprzemysłowionych.
Lata I w ojny światowej i rew olucji zwiększyły znacznie liczbę ziem ian
bez ziemi. W ielu utraciło m ajątki w Rosji. W iele dw orów zniszczyła w ojna
i zrew olucjonizowane chłopstwo. Dla w ielu ziem ian pow stała możliwość
kariery wojskowej. Częściowo w chłonął ich nowo pow stający aparat adm i­
nistracyjny państw a polskiego. Odnosi się to zarówno do aparatu terenowego,
jak i centralnego. Zajęli również ziem ianie wiele stanow isk w organizacjach
społecznych i gospodarczych. Zjawisko to szczególnie rzucało się
w oczy na kresach wschodnich, gdzie w ielu ziem ian znalazło się w aparacie
Cywilnego Zarządu Ziem W schodnich, jak i w adm inistracji terenowej
39. W aparacie centralnym widzim y ich przede wszystkim w w ojsku
i służbie dyplom atycznej. Te dw a zajęcia jeszcze wówczas uważane były
w niektóiych środow iskach za jedyne godne szlachetnie urodzonego.
Poza znajom ością języków służbę dyplom atyczną ułatw iał fakt, że w ielu
dyplom atów europejskich wywodziło się z tych sam ych sfer i i stykano się
ze sobą na gruncie tow arzyskim . Były to pozostałości tego, co W. M eysztowicz
określił m ianem „białej m iędzynarodów ki” 40. Stosunki takie pozwalały
przenosić narady dyplom atyczne do salonów, nadając im charakter
tow arzyski. W ielu dyplom atów polskich wywodziło się z ziem iaństw a, inni
na nie się snobowali. Nic dziwnego, że oni przede w szystkim kształtow ali
obraz Polski w oczach zachodniej dyplom acji a nieraz i opinii publicznej.
Przy stosunkowo niskim poziomie rozw oju przem ysłu m ajątki ziem skie
nadal były symbolem bogactwa. W ojna w nierów nym stopniu odbiła się na
poziomie życia ziem ian. N iektórzy naw et dorobili się na dostaw ach wojskowych.
Jednak na terenie Galicji i K rólestw a wiele m ajątków zostało zniszczonych
w w yniku działań w ojennych. Najgorzej odczuły skutki w ojny
i rew olucji kresy wschodnie. Jednak, mimo stra t wojennych, ziem iaństwo
zachowało swą pozycję w życiu gospodarczym kraju.
gdy wypadła nagle potrzeba dopełnienia sprzedanego wagonu zboża komu zabrakło”.
J. Włodek, Trochę przeszłości widzianej oczami rolnika, s. 459, zbiory pryw., masz.
39 W powiecie słuckim w latach 1919—1920 ziemianie zajmowali następujące
stanowiska: starosty, wicestarosty, -prezesa samorządu powiatowego, inżyniera powiatowego,
burmistrza Słucka, prezesa Związku Ziemian, prezesa Towarzystwa Rolniczego,
prezesa Macierzy Szkolnej, trzech sędziów, prezesa straży ogniowej, prezesa
Opieki nad Gimnazjum, prezesa Towarzystwa Dobroczynności, naczelnika urzędu
skarbowego, dyrektora banku wzajemnego kredytu, prezesa Koła Polek, prezesa spółdzielni
w Słucku, prezesa opieki nad szkołą handlową, dwóch dyrektorów banku.
Prócz tego zajmowali rozmaite stanowiska w każdej gminie. Podobnie wyglądała sytuacja
w pow. nieświeskim. Z. Domański, Pamiętniki, BN, akc. 9216 masz., t. I—II,
s. 251, 278. Broniąc Osmołowskiego przed zarzutem lewicowości, „Gazeta Polska”
wymieniła jego współpracowników. Znaczna ich część była ziemianami. Komunikaty
Wydziału Prasowego, „Straży Kresowej”, BAN Wilno, F 9, t. 2641.
40 W. M e y s z t o w i c z, Poszło z dymem, Londyn 1973, s. 152.
15