Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

sporów i przeszkód ze strony ZLN, a przede w szystkim klubu ChN, ustalono
wspólny projekt ustaw y o reform ie rolnej. Miał on wejść pod obrady
sejm u 11 g ru d n ia 36. Doszło jednak do kolejnego rozłam u w PSL „Piast”
i rząd utraciw szy większość 14 grudnia 1923 r. podał się do dymisji.
Pow odem upadku rządu obok rozgryw ek w „Piaście” stał się nacisk
klasy robotniczej walczącej o polepszenie bytu m aterialnego, ale również
w obronie dem okracji w Polsce. K onserw atyści w ystępując przeciwko
strajkom bronili rządu, do którego m ieli znaczne zastrzeżenia i którego
ustąpienia część z nich się domagała, m ając m u za złe nieudolność w rozwiązyw
aniu problem ów finansowych, a część zaognienie problem ów narodowościowych.
Spośród pism konserw atyw nych najbardziej rozbudow any program
narodowościowy miało „Słowo”. Podstaw ę jego stanowiło przekonanie
Mackiewicza, że Polska może osiągnąć status m ocarstw a jedynie w drodze
ekspansji. Politykę polonizacji kresów poprzez dyskrym inację mniejszości
uznaw ał on za przeszkodę na tej drodze. Dla realizacji polityki ekspansji
uznaw ał za konieczne pozyskiw anie m ałych narodów do idei państw a polskiego,
bo: „Z założenia: Polska m usi być państw em potężnym , w ypływ a
wniosek: Polska m usi asymilować oraz pozyskiwać sobie w iernych obywateli,
z tego zaś w niosku nakaz bezwzględny: Polska nie może upraw iać
polityki nacjonalistycznej” 37.
Dlatego też w ystępow ał Mackiewicz przeciwko projektom wprowadzenia
num erus clausus i kurii narodowościowych na kresach. N atom iast był
zwolennikiem w prow adzenia takow ych ograniczeń dla Żydów. W ynikało
to z jego przekonania, że jeżeli należy dążyć do asym ilacji mniejszości
słowiańskich i Niemców, to w w ypadku Żydów należy się takiej polityce
przeciwstawić. K rytykow ał jednocześnie narodow ą dem okrację, że ze sprawy
żydowskiej zrobiła „środek uniw ersalny, jakiś w ytrych doskonały, za
którego pomocą w ybrnąć m ożna z najtrudniejszej sytuacji politycznej”,
a jednocześnie przez sw ą politykę dąży do asym ilacji Ż ydów 38. Postaw a
„Słowa” w stosunku do Żydów różniła się od prasy narodow odem okratycznej
jedynie w rozw iązaniach taktycznych, natom iast zgodna była w założeniu,
że należy izolować obie społeczności. Postaw ę taką zajm owała
większość prasy prawicowej.
171
36 Sekretarz Witosa H. Dzendzel pisał o posłach ChN: „Wywierali nieludzki nacisk
na ministra Chłapowskiego, aby robić zamieszanie w łonie gabinetu. Dubanowicz,
Stroński, Żółtowski, Łuszczewski i senator Szułdrzyński nie wychodzili z gabinetu premiera,
targując się o każde pojedyncze słowo w mającym być wniesionym projekcie.
Premier przecinał dyskusje zagrożeniem zerwania paktu o większości parlamentarnej”,
H. Dzendzel, Wspomnienia XI—XII 1923, zbiory pryw., masz., s. 57, 96.
37 Cat, Credo polityki narodowościowej, „Słowo”, 28 XII 1922; Cat, Wyznanie
leiary, tamże, 19 IV 1923.
38 Cat, Sprawy żydowskie, „Słowo”, 8 XII 1922; Cat, Panowie posłowie i seniorow
ie, tamże, 29 VII 1923; Cat, Rozwiązanie kwestii żydowskiej, tamże, 27 IX
1923.