Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

94
tom iast w kilkunastoosobow ym składzie A nkiety większość stanow ili ludzie
związani z obozem konserw atyw nym lub narodow odem okratycznym . P rzewodniczącym
jej został M ichał BObrzyński, który też wspólnie ze Stanisławem
Bukowieckim nadaw ał ton jej pracom. Podczas dyskusji w Ankiecie
występow ały nieraz różnice zdań. Nie przebiegały one jednak wedle podziałów
politycznych. Wszyscy uczestnicy A nkiety zgodni byli co do tego,
że parlam ent pow inien być dwuizboWy. Ostatecznie w projekcie znalazło
się sform ułow anie, że trzy czw arte senatu w ybierają sejm iki wojewódzkie,
a jedną czw artą sejm. Przy w yborach do sejm u okręgi m iały być jednom
andatowe. Prezydent, który m iał mieć znaczne upraw nienia, byłby w y­
bierany w w yborach powszechnych. P rojekt zakładał istnienie samorządu
terytorialnego w postaci sejm ików w ojew ódzkich54.
Powyższy projekt zaw ierał główne zasady, o które walczyć będą konserw
atyści: dwuizbowy parlam ent, w którym obie izby posiadają rów ne
praw a, prezydent posiadający znaczny zakres władzy, m. in. praw o rozw iązyw
ania sejm u i odsyłania uchw ał do sejm u dla ponownego rozpatrzenia,
oraz rozbudow any samorząd terytorialny. Mimo to „Czas” pisał, że członkowie
A nkiety „opracowali projekt nie taki, jaki w ydaw ał się najlepszy,
ale taki, który mógł liczyć na przyjęcie przez sejm ” . A utor sugerował, że
sprawą, którą pom inięto z tego względu, była kw estia m onarchii S5.
P ro jek t ten został przedstaw iony sejm owi 6 kw ietnia 1919 r., ale nie
jako projekt rządowy, lecz jedynie jako w yniki prac Ankiety. Projekt,
z którym w sejm ie nie solidaryzował się rząd ani żaden z klubów, został
bez dyskusji odesłany do kom isji konstytucyjnej.
K om isja konstytucyjna zwróciła się do rządu, by przedstaw ił w łasny
projekt konstytucji. Rząd uczynił to przedstaw iając sejm owi Projekt deklaracji
konstytucyjnej. Nad tym projektem sejm podjął pierw szą debatę
konstytucyjną. Spotkał się on z druzgocącą krytyką. Zarówno Daszyński,
jak i Teodorowicz, każdy z innych powodów oświadczyli, że nikt tego projek
tu nie może traktow ać serio. Również Hałban, zabierając głos w debacie
konstytucyjnej, w ystąpił przeciwko projektow i, zastrzeżenia swoje ukryw
ając za kry ty k ą form y projektu 56.
Do kom isji konstytucyjnej w płynęły następnie cztery projekty konstytucji:
PSL „W yzwolenie”, PPS, ZLN i prof. Józefa B u zk a57. P rojekty lewicy
były nie do przyjęcia dla większości sejm u i w dalszych debatach nie
odegrały większej roli. Rolę taką odegrał natom iast projekt ZLN. Znakiem
czasu było, że rozdział pierw szy tego projektu zajm ował się spraw am i
i obowiązkam i obywateli, a nie spraw am i ustrojowym i. W tych ostatnich
54 Projekt konstytucji Rzeczypospolitej opracowany przez M. Bobrzyńskiego i tow.
w: W. L. Jaworski, Prawa państwa polskiego, z. II, Prawo polityczne, Kraków
1919, s. 428—444.
55 Około konstytucji polskiej, „Czas”, 28 VI 1919.
56 SSSU, pos. 36.
57 Wszystkie projekty w: Jaworski, Prawa państwa polskiego, z. II