Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

przypadło 25 m in m kp zebranych przez oddział lwowski SPN na w y­
bory 46.
W podobnej sytuacji co SPN w K rakow ie znalazł się jego oddział wileński.
Jeszcze w sierpniu nie był on zdecydowany, z kim iść do wyborów.
„Słowo” nam aw iało konserw atystów do zerw ania z biernością. W innych
artykułach publikow ano ogólne zasady, którym i należy się kierować. Wahania
te trw ały aż do października. Prawdopodobnie doszło wówczas do
sporów m iędzy ziem ianam i wileńskimi, którzy byli wrogo lub sceptycznie
nastaw ieni do narodow ej demokracji, a przedstaw icielam i tej ostatniej na
tle liczby m iejsc na listach wyborczych. Po otrzym aniu pieniędzy od ziem
ian podobnie jak w Galicji W schodniej endecja chciała widzieć na listach
jedynie członków swojej partii. Nie chciała też umieszczać na swoich
listach zbyt w ielu ziem ian z obawy przed ich niepopularnością w społeczeństw
ie 47.
23 w rześnia 1922 r. odbył się zjazd w Baranowiczach, na którym założono
Państw ow e Zjednoczenie na Kresach. W jego skład weszli przedstawiciele
PSL „Piast”, słabego na kresach wschodnich, Polskiego Związku
Kresowego, grupa Białorusinów pod wodzą Aleksiuka, stojącego na stanowisku
w spółpracy z rządem polskim, podobna grupka ukraińska oraz
U nia Narodowo-Państw owa. Patronow ał tem u zjednoczeniu bp Łoziński
i biskupi praw osławni, popierał je J. Piłsudski 48. Zjednoczenie łączyło grupy,
które nigdy dotąd ze sobą nie współpracowały i nie m iały wielkiego
w pływ u n a kresach. Sojusz był zaw arty w yraźnie na okres wyborów w celu
zdobycia m andatów.
Polski Związek Kresowy, który m iał stanowić trzon bloku, utw orzony
został w W arszawie 19 listopada 1921 r. Jako cel staw iał on sobie zjednoczenie
kresów z Polską. Dlatego zam ierzał „łączyć w szystkich m ieszkańców
bez różnicy w arstw i przekonań społecznych, narodowości i w yznań
pod sztandarem państwowości polskiej”. Program nie wskazywał, jak PZK
zamierza zrealizować te szczytne zamiary. W śród założycieli znalazło się
wielu działaczy kresowych, takich jak M ichał i M irosław Obiezierscy, którzy
przejaw iali w ielką aktyw ność we wszystkich przedsięwzięciach związanych
z kresam i, Jerzy Osmołowski, b. prezes Zarządu Cywilnego Ziem
W schodnich, bp Zygm unt Łoziński, Hieronim Kieniewicz i inni 49. Działacze
z partii wchodzących w skład ChZJN oraz oświadczał pod słowem honoru, że w razie
Wyboru na posła przez cały czas trwania kadencji sejmowej należeć będzie do jednego
ze stronnictw ChZJN, a w razie gdyby to było niemożliwe, złoży mandat poselski,
tamże.
46 Protokół posiedzenia Wydziału z 10 IX 1922, ADzT 872.
47 Żółtowska, Dziennik, 3 X 1922.
46 Tamże, 10 X 1922; Hass, U źródeł..., s. 380; P o b ó g - M a l i n o w s k i, Najnowsza
historia polityczna Polski, t. II, s. 412.
48 Czego chce Polski Związek Kresowy, Wkrszawa 1922, s. 4; Statut Stowarzyszenia
pn. Polski Związek Kresowy, Papiery rodzinne Dowgiałło i Wodyńskich, BN, akc.
®°92, ss. 4, druk.
151