Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

138
Bardzo prawdopodobne, że wyw ołując przesilenie Piłsudski pragnął,
a w ykorzystał przy tym sytuację m iędzynarodową Polski, odwlec w ybory
lub utrudnić zawarcie koalicji w yborczych poprzez zmuszenie partii politycznych
do wypowiedzenia się w spraw ie stosunku do niego. N atom iast
nie budzi wątpliwości fakt, że Piłsudski w przeddzień wyborów wolał mieć
rząd bardziej sobie posłuszny.
Drugim elem entem niezadowolenia z rządu była polityka zagraniczna.
Skirm unt prowadził wówczas politykę łagodzenia napięć granicznych. Doprowadził
m. in. do złagodzenia stosunków z Czechosłowacją. Poza tym nie
w ierzył w możliwość ataku ze strony Związku Radzieckiego. Po Rapallo
Piłsudskiego, jak to określił A. Krzyżanowski, „nawiedziło widmo nowego
rozbioru”. Stąd m yśli o ew entualnej w ojnie prew encyjnej, dopóki państw a
zachodnie trzym ają Niemcy w szachu, a Rosja była osłabiona przez głód.
Stąd jego dążenie do zadrażnień z Rosją, stąd zarzuty wobec Skirm unta, że
jest nadm iernie wobec niej ustępliw y 4. Jednak naw et wówczas publicyści
do końca nie byli pew ni rzeczywistych motywów, którym i kierow ał się
Piłsudski w yw ołując przesilenie 5.
Napięcie zwiększały wiadomości podaw ane przez prasę prawicową,
zbliżoną do obozu belwederskiego, w tym „Czasu”, o koncentracji wojsk
radzieckich na granicy oraz o w spółpracy wojskow ej radziecko-niem ieckiej,
przy czym uważano, że jest to raczej próba w yw arcia nacisku na m ocarstw
a zachodnie niż rzeczyw iste przygotow ania do w ojny. „Czas” stał na
stanowisku, że dopóki istnieje porozum ienie francusko-angielskie, w ojna
jest niemożliwa. Myśl o możliwości w yw ołania przez Rosję lub Niemcy
w ojny z Polską odrzucali również publicyści „Rzeczypospolitej” 6. Rapallo
wzbudziło wśród nich zaniepokojenie, lecz nie wywoływało alarmów. Natom
iast obawiali się, że Piłsudski rozpocznie now ą w ojnę na wschodzie.
Sam Piłsudski w oświadczeniu złożonym 8 czerwca 1922 r. na Konwencie
Seniorów podał, że udzielił dym isji gabinetowi, ponieważ w okresie
w yborów trudności może przezwyciężyć tylko rząd o dużym autorytecie,
4 „Piłsudski dążył w kryzysie przede wszystkim do tego, by uzyskać większą niż
dotychczas możliwość wywierania wpływu na zagrożioną dziedzinę polityki zagranicznej”.
W. Pobóg-Malinowski, Najnowsza historia polityczna Polski, t. II,
Londyn b.r., cz. 1, s. 406. „Ponikowski mówił mi, że Piłsudski chętny był wznowieniu
wojny z Rosją”. A. Krzyżanowski, Dzieje Polski, Paryż 1973, s. 96—97. Na
wspomnianym posiedzeniu Rady Ministrów mówił o nieuchronności wojny. W o y-
niłłowicz, Wspomnienia, t. II, 8 IV 1922.
5 „Jeżeli dwanaście dni temu zdawało nam się, że odnosząc przesilenie do głębszej
o państwo troski rozumiemy choć trochę właściwe jego przyczyny, to dziś p rz y z n a ć
się musimy do pomyłki: nie rozumiemy nic! A z nami, obawiamy się, nie rozumie
przesilenia nikt”. Zm., W mroku, „Kurier Polski”, 16 VI 1922.
6 Zbrojenia bolszewickie, „Czas”, 29 III 1922; Niebezpieczeństwo wojny, tamże-
29 IV 1922; Zm., Rosja i Niemcy, „Kurier Polski”, 23 V 1922; S: Strzetelski, Myśli
o wojnie, „Rzeczpospolita”, 2 V 1922; F. R a wita Gawroński, Alarmy wojenne,
tamże, 11 V 1922.