Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

154
najw ięcej sił w jednym bloku, niektórzy działacze C entrum Narodowego,
szczególnie Dubanowicz i Teodorowicz oraz ks. Adam ski z ChD, zastanaw
iali się, czy ze względów taktycznych nie jest lepiej pójść osobno. Jednak
pod naciskiem działaczy ChD szybko z tych zam iarów zrezygnowali
i pod koniec lutego problem em było tylko ustalenie proporcji podziału
m andatów 57.
O osiągniętym porozum ieniu nie ogłaszano publicznie prawdopodobnie
ze względu na toczące się jeszcze rozmowy z NZL i Zjednoczeniem Mieszczańskim.
Nie bez w pływ u na przedłużenie się rozm ów pozostało przesilenie
rządowe. „K urier Polski”, zazwyczaj dobrze poinform owany, już
29 lipca podał wiadomość o stw orzeniu bloku wyborczego, ale tym razem
wiadomość okazała się przedwczesna i niezbyt precyzyjna. Zaliczył on do
tego bloku obok ZLN, ChD i NChSL również NZL. Zaniepokojony tą wiadomością
„Dziennik Poznański” stw ierdził 3 sierpnia, że nie znajduje
potw ierdzenia wiadomość o stw orzeniu „bloku stronnictw narodow ych” 58.
Dopiero 16 sierpnia ZLN, ChD i NChSL powołały kom itet w yborczy pod
nazwą Chrześcijański Związek Jedności Narodowej. Opublikowanie kom
unikatu z trzydniow ym opóźnieniem skłania do wniosku, że do ostatniej
chwili czekano na przyłączenie się innych grup.
W kom unikacie znalazło się sform ułow anie budzące zdziwienie, że
w najbliższych dniach do Związku przystąpi ChNSR. Poznańscy ziem ianie
zdecydowali już znacznie wcześniej, że do w yborów pójdą wspólnie z „obozem
narodow ym ”. Na terenie W ielkopolski narodow a dem okracja była
zbyt silna, by ChNSR mogło z nią konkurow ać samodzielnie, a nie było
żadnego innego potencjalnego sojusznika. Dlatego nastąpiło zerw anie
z grupą krakow ską. U zasadniając w ybór sojusznika Tadeusz Szułdrzyński
pisał: „Jesteśm y świadkam i ścierania się dwóch światopoglądów: narodowego,
którego kam ieniem węgielnym jest nacjonalizm, oparty na zdrowej
tradycji i zrozum ieniu konieczności państwowych, z radykalnym socjalizmem,
zm ierzającym w konsekw encji do m iędzynarodów ki”. I po
charakterystyce nacjonalizm u kończył: „trzeciej drogi nie m am y do w y­
boru” 39.
Sform ułowanie kom unikatu o utw orzeniu ChZJN było o tyle dziwne,
że jeszcze na początku lipca ustalono proporcje kandydatów w W ielkopolsce
i na Pomorzu. ZLN m iał otrzym ać na listach 17 miejsc, ChD — 17,
ChNSR — 16, w tym pew nych m andatów ZLN — 9, ChD — 8, ChNSR — 7.
Poza tym ChD i ChNSR zrzekały się miejsc na liście państw ow ej. Układ
nie zadowalał działaczy ChNSR. Dążyli oni do w pisania swych kandydatów
na listy państwowe, co im się nie udało. Jedynie zwiększyli liczbę pewnych
m andatów do 9. Czuli się pokrzyw dzeni przez narodow ych dem okratów za
umieszczenie ich kandydatów na dalekich m iejscach na lokalnych listach.
57 Zdanowski, Dziennik, 23 II, 4 III 1922.
58 W obliczu wyborów, „Dziennik Poznański”, 3 VIII 1922.
59 T. Szułdrzyński, Wstęp do brosz. B. Zawiszy: Wyjście z chaosu.