Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

W brew alarm om prasy konserw atyw nej ziem ianie nie siedzieli z założonymi
rękom a. O jednej z akcji podjętej przez ziem ian Galicji Zachodniej
nic nie w iem y poza dwom a kilkuzdaniow ym i wzm iankam i, a daje ona pojęcie
o sposobach, do których sięgali i posiadanych możliwościach. W grudn
iu 1918 r., praw dopodobnie z inicjatyw y M. Bobrzyńskiego, udał się do
Paryża A lfred Potocki, by przez rządy koalicyjne w yw rzeć nacisk na rząd
i sejm polski w kierunku rezygnacji lub złagodzenia reform y rolnej, pod
groźbą niezałatw ienia innych spraw żyw otnych dla P o lsk i103. Akcja graniczyła
ze zdradą interesów państw a i nic dziwnego, że była skrzętnie
utrzym yw ana w tajem nicy. O ile wiadomo autorow i, nikt z badaczy dziejów
K N P i' akcji polskich na Zachodzie nie natknął się na ślady tej m isji.
Również w k raju Związki Ziem ian nie siedziały z założonymi rękoma.
N arady w spraw ie reform y rolnej zaczęły się jeszcze w połowie 1918 r.
Działalność ziem ian była utrudniona przez fakt należenia do różnych stronnictw,
które w tym momencie nie były skłonne do współpracy. U trudniały
także w spółpracę odm ienne stosunki agrarne i odm ienny stopień napięć
klasow ych w poszczególnych zaborach. Zdawano sobie spraw ę z konieczności
w spólnej akcji i w styczniu 1919 r., po naradach w K rakow ie z Ja ­
nem Lutosław skim reprezentującym ziem iaństw o K rólestw a, do W arszaw
y udała się w spólna reprezentacja ziem ian galicyjskich na zjazd trójdzielnicowy
w spraw ach agrarnych. Praw dopodobnie na tym spotkaniu postanowiono
stw orzyć ankietę agrarną na podobieństwo ankiety konstytucyjnej,
zam ierzając w ten sposób zyskać na czasie. Jednak bojąc się zaostrzenia
stosunków z kom isją rolną, zrezygnowano z tego projektu 104.
W początkach m arca 1919 r. m iała m iejsce narada u Z. Tarnowskiego,
spowodowana wnioskiem W itosa w sejm ie o Wywłaszczenie wielkiej własności.
Na naradzie tej — jak pisze H upka — początkowo nie widziano w yjścia.
W tedy on, z pom ocą Starowieyskiego, przekonał zebranych, że trzeba
zdobyć się na gest i oferować rządow i 1—2 m in m orgów użytków rolnych
po cenach um iarkow anych oraz postaw ić w niosek o utw orzeniu przym usowego
zw iązku ziem ian, który by te ziem ie wyznaczył i w przeciągu szeregu
la t rządow i oddawał. W niosek swój autorzy m otyw owali tym , że istnieje
szansa jego realizacji, a w najgorszym razie ziem iaństw o w ygra m oralnie
w opinii k raju i zagranicy. P rzy odpowiedniej agitacji pozyskać można
poparcie m iast, bo um iarkow ane ceny żywności mogą zapewnić wyłącznie
ziemianie. U trudni się w alkę przeciw nikom i zyska na czasie, co w okresie
rew olucji jest bardzo ważne. Na naradzie postanowiono w ystąpić w celu
przedyskutow ania powyższej propozycji o zwołanie do W arszawy Kom isji
Polskich Związków Ziem iańskich do spraw polityki agrarnej.
103 Mycielski, Dzienniki, 3 III 1919; A. Potocki pisze, że pojechał jako przedstawiciel
szlachty. A. Potocki, Master of Łańcut, Londyn 1959, s. 106. Wręczył on
memoriały w sprawie agrarnej Jules’owi Cambonowi i Williamowi Tyrellowi. Spotkał
się także z wieloma innymi politykami, tamże, s. 112.
104 List Z. Lubomirskiego do I. Paderewskiego z 23 II 1919, AAN, 100/11/753, k. 1 ;
Mycielski, Dzienniki, 28 XII 1918, 25 I 1919.
69