Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

228
N ajważniejsze jednak tym razem były problem y polityczne. Zadaniem
zjazdu m iało być w ytyczenie przyszłego stanow iska politycznego ziemian.
Znaczną rolę odegrali tu W ilnianie. R eferat o „politycznych postulatach
ziem iaństw a” wygłosił na posiedzeniu plenarnym pierwszego dnia Aleksander
Meysztowicz. Sekcji politycznej przewodniczył Eustachy Sapieha.
Byli oni kandydatam i kom promisowymi, zajm owali bowiem pozycję pośrednią
m iędzy SChN a SPN, z tego względu do przyjęcia przez obie strony.
W spraw ach społecznych bliscy byli SChN, stosunek do narodowej dem
okracji zbliżał ich do SPN. Jeżeli SChN widoczne było na zjeździe, SPN
nie przejaw iało większej aktywności, prowadząc działalność poza kulisam i
zjazdu.
M eysztowicz rozpoczął od stw ierdzenia, że przyszłość Polski zależy od
tego, czy oprze się „propagandzie bolszewickiej”. „Bolszewizm grozi nam
pośrednio, jak i bezpośrednio”. Zagrożenie stanowiły, jego zdaniem, zarówno
działalność kom unistów, jak i w ypadki krakow skie („pucz” — według
niego). „Polska w tórując Bolszewii w ydała cały szereg przym usow ych zarządzeń,
odsuwając bez zastrzeżeń teorię »laissez faire«, a etatyzm , zabijający
wszelką inicjatyw ę, rozw ija się w Polsce w sposób zastraszający”. Form
ułując swój stosunek do problem ów polityki gospodarczej staw ał M eysztowicz
na pozycjach krakow skiej szkoły ekonomicznej. Atakow ał również
ustrój, który „zapew niając Polsce pozory ludowładztwa oddał ją w ręce
niedojrzałych koterii i koteryjek”. Gubią — jego zdaniem — Polskę w y­
bujały parlam entaryzm , ordynacja wyborcza, bezprogramowość. Kurczy
się stan posiadania polskiego za granicą i na kresach. „O lepszym system ie
odpolszczenia kresów nie m arzyli ani M uraw iew i Kaufm an, ani Orżewski
i Stołypin”. Ustaw y są sprzeczne z K onstytucją, działają wstecz. Żle przeprowadzona
reform a walutow a, bez zapew nienia zagranicznego kredytu,
doprowadziła do obniżenia produkcji. „W rezultacie m am y w alutę, którą
utrzym ać chcemy, ale kraj tak zubożały, jak gdyby nad jego zubożeniem
pracowano rozm yślnie”. „Potrzebujem y więc — kontynuow ał Meysztowicz
— kardynalnej zm iany w jego ustroju i reform y w e wszystkich dziedzinach
życia”.
Po tej krytycznej analizie stanu kraju przeszedł do spraw, które były
zasadniczym przedm iotem jego w ystąpienia. Luką w polskim życiu politycznym
jest brak zorganizowanej praw icy. Po w ojnie podjęto próbę
stw orzenia takiej organizacji — mówił Meysztowicz, m ając na m yśli Stronnictwo
Pracy K onstytucyjnej — ale rychło rozpadło się ono, dając d o w ó d ,
jak trudno połączyć w Polsce naw et zbieżne kierunki. Obecnie jest kilka
stronnictw zachowawczych, ale łączą się one łatw iej z innym i kierunkam i
niż ze sobą. „Trzeba nam praw icy o w yraźnym program ie, samodzielnej
Inicjatyw a stw orzenia takiej partii w inna w yjść od ziem iaństwa. N a zakończenie
podał schem at postulatów politycznych ziem iaństwa, które —
jak sądził — są „w ykładnikiem zbiorowej myśli ziem iaństw a”. Oto one: