Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

256
dową i wzm ocnieniem rządu”. Taką uchwałę przyjął klub ChN 21 kw ietnia.
Tę taktykę kontynuow ał nadal, zapowiadając popieranie rządu do
czasu wytwoi’zenia nowego, na którego czele stanie „nie tylko w ytraw ny
polityk, ale człowiek o silnym ręku i żelaznej woli” 1U. B. Zawisza, autor
artykułu, nie podawał, kogo m iał na myśli.
W każdym razie tym idealnym człowiekiem nie był dla SChN Witos,
który po Skrzyńskim , niechętnie i nie bez kłopotów, stanął na czele nowego
rządu. Klub ChN nie wszedł w jego skład, zapowiadając życzliwe poparcie.
Stanowisko to wywołało pew ne zdziwienie naw et w „Gazecie Pow
szechnej”, której zdaniem rząd ten stanow i łataninę polityczn ą115. Brak
entuzjazm u wobec nowego rządu podzielał „Czas”, widząc w nim powtórzenie
kom binacji 1923 r. Złośliwie w ypom inał koalicji, że „naw et haseł
nacjonalistycznych nie była w stanie urzeczyw istnić i dotrzym ać obietnic
z czasu agitacji przedw yborczej; dość przypom nieć kom prom itującą spraw
ę num eri clausi”. Trwałość nowego rządu uzależniona była, zdaniem
„Czasu”, od składu osobowego i program u. Jeżeli upadnie, to do głosu
dojdzie lewica i praw dopodobnie Piłsudski. W tej sytuacji SPN gotowe
było poprzeć Piłsudskiego 116.
U tworzenie rządu W itosa przyspieszyło zamach stanu Piłsudskiego.
O dw lekanie zam achu narażało zamachowców na przeciw działanie rządu.
Rząd W itosa dał zamachowcom do ręki oręż propagandow y, że w ystępują
przeciwko rządowi centropraw icy, który chce prowadzić „politykę silnej
ręki” skierow aną przeciw masom ludowym.
Mimo że liczono się z możliwością przew rotu, rozpoczęcie akcji przez
Piłsudskiego zastało konserw atystów nieprzygotow anych. Na terenie W arszawy
w spólną akcję konserw atystów próbow ał aranżow ać Mackiewicz.
Był on jednak tylko aranżerem , liczyli się tacy działacze, jak Z. Lubom irski
czy Meysztowicz. Akcja Mackiewicza, by stali się pośrednikam i między
walczącymi stronam i, nie powiodła się. K ilku w ybitnych działaczy, którym
proponowano udział w tym przedsięwzięciu, wręcz odmówiło 117.
Reakcja na zamach konserw atyw nej prasy, z w yjątkiem „Słowa”, była
negatyw na. „Czas” zamieścił artykuł W. L. Jaworskiego, w którym akcja
Piłsudskiego została określona jako rokosz, w ynik am bicji i pryw aty. W napisanym
w patetycznym tonie artykule autor przepowiadał, że „w ypadki
114 o sprężysty rząd, „Dzień Polski”, 22 IV 1926; Uchwała Klubu ChN, tamże,
23 IV 1926; B. Zawisza, Sianie zamętu, „Wieś Polska”, 2 V 1926.
115 Nowy rząd, „Gazeta Powszechna”, 12 V 1926.
116 Rząd centro-prawa, „Czas”, 12 V 1926. Mówił wówczas Jaworski: „Polskę
symbolizują trzy imiona: Witos, Piłsudski i Bryl. Witos wkrótce zejdzie ze sceny,
trzeba będzie wybierać między Brylem a Piłsudskim, między poddaniem się sowietom
a walką z sowietyzmem; oczywiście pójdziemy wówczas wszyscy za Piłsudskim”.
Cyt. według M. Zdziechowski, Konserwatyzm a demokracja, „Czas”, 16 VII
1926.
117 Relacje z kroków podejmowanych przez konserwatystów znajdujących się
w Warszawie patrz W. Glinka, Dzień 13-go maja 1926.