Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

Po w ycofaniu się Niemców z Białorusi i U krainy powtórzyła się sytuacja
z okresu rew olucji. Doszło do żywiołowych w ystąpień chłopskich, nieraz
bardziej krw aw ych niż uprzednio. W łaściciele dworów opuszczali je,
uciekając do m iast. Gdy Polacy zajm owali Mińsk, panow ały na ogół nastroje
przychylne dla nich. Jednak zachowanie się w ojsk polskich jak
w kraju okupow anym — rekw izycje i rabunki oraz w ypadki rozstrzeliw a­
nia ludzi niew innych — szybko zm ieniły nastroje. W znacznej m ierze przyczyniła
się do tego również adm inistracja cywilna. W pow iatach rządzili
często urzędnicy rekrutujący się z m iejscow ych obszarników, którzy przeprowadzali
porachunki z ludnością białoruską.
Działo się tak, m im o że jeszcze w 1919 r., po doświadczeniach z I Korpusem
i wojskam i niemieckimi, ziem ianie w M ińsku podjęli uchwałę, by
zaniechać zem sty i porachunków za krzyw dy. W uchwale piętnow ano jako
zdrajców spraw y polskiej tych, którzy wezwą na' w łasną rękę wojsko do
egzekucji karnych, „bo co było grzechem przy Niemcach, będzie zbrodnią
przy rządach polskich” 34.
W listopadzie 1918 r. Kom isja Litew ska zwróciła się do Piłsudskiego
oferując stw orzenie ochotniczej dywizji litew sko-białoruskiej. Ziem iaństw o
kresowe traktow ało Piłsudskiego jako człowieka ze swojej sfery i liczyło
na jego pomoc. 25 listopada 1918 r. Piłsudski nakazał gen. Iwaszkiewiczowi
podjąć pracę nad organizacją dyw izji litew sko-białoruskiej. 6 grudnia
1918 r. założono w W arszawie Związek Polaków z Kresów, którego organem
wykonaw czym był K om itet Obrony Kresów. Była to organizacja; nieliczna
(E. W oyniłłowicz podaje liczbę 410 członków), ale wpływowa. Na
czele KOK stał E. Sapieha. W skład KOK weszli zarówno reprezentanci
kresów litew skich, jak i białoruskich. N ajw iększy swój w ysiłek skierow ał
KOK na organizację dywizji. Od zajęcia W ilna w kw ietniu 1919 r. działalność
jego zm niejszyła się. Związek Polaków z Kresów uznany przez rząd
za reprezentanta polskiej ludności kresow ej otrzym ał od rządu znaczną
zapomogę pieniężną na pomoc dla swoich członków 3S.
K resy stały się jednym z podstaw owych tem atów polskiej prasy. „Różne
instytucje kresow e prow adziły w tedy tak intensyw ną i hałaśliw ą kampanię
n a rzecz przyłączenia kresów jako ziem odwiecznie polskich, że
większość opinii publicznej (nie popełnię chyba błędu — pisał S. Zabieł-
89
Zagadnienia polityczne na Białej Rusi. Memoriał 10 XII 1918, AAN, 39/1/937, ss. 12
niasz.; A. Meysztowicz, Memoriał o Litwie i Białej Rusi złożony w imieniu
Rady Litewskiej i Białoruskiej misji Noulensa 25 IV 1919, AAN, 39/11/952, ss. 14 masz.;
J. Żółtowski, Wspomnienia, BN, akc. 7954 rkp, s. 276—279.
34 Uchwała ziemian Białorusi. MSZ otrzymał odpis uchwały 4 IV 1919, CAW,
300/34, k. 688.
35 E. Woyniłłowicz, Wspomnienia, t. I. Wilno 1931, s. 219—220, 234;
H. Obiezierska, Pamiętnik, zbiory pryw., masz., cz. III, s. 13; M. Obiezierski,
Fara da se, „Słowo”, 5 X 1924; Komitet Obrony Kresów Wschodnich, tamże, 27
Xl 1925;A . Kieniewicz, Pamiętnik, zbiory pryw., masz., s. 306.