Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

115
potów rządowi spraw iał swym i żądaniam i Dubanowicz, który potrafił do-^
prowadzić klub NZL do uchwały, spraw iającej w rażenie ultim atum , i to
w momencie kiedy form alnie NZL wchodziło w ¿kład większości rządowej,
a Skulski był m inistrem . Postępow anie Dubanowicza doprowadziło w re ­
zultacie do rozbicia w NZL, o czym będzie jeszcze mowa.
Kilka dni po, w ydaw ałoby się, zażegnaniu przesilenia ChD w ycofała
z rządu Stanisław a Nowodworskiego. Była to dem onstracja polityczna,
gdyż z powodu choroby od kilku m iesięcy nie brał on udziału w pracy
rządu. Rząd stracił większość w sejmie, ponieważ popierali go poza PSL
„Piast” jedynie K PK i Klub Mieszczański.
Podjęta przez ZLN próba obalenia rządu nie powiodła się. Nadal popierał
rząd KPK, nie widząc perspektyw utw orzenia nowej większości.
Poza tym obaw iał się, że po upadku rządu W itosa może powstać koalicja
centrolewicowa, czego stańczycy Chcieli za wszelką cenę uniknąć. Stąd krytyka
taktyki ZLN, który uznano za niezdolny do w ytw orzenia większości.
A taki ZLN i grup do niego zbliżonych nie ustaw ały. Na początku września
Głąbiński w kom isji budżetow ej zaatakow ał m inistra skarbu Steczkowskiego,
związanego z KPK. A tak nie powiódł się, lecz Witos obawiając
się spadku swego prestiżu i widząc coraz bardziej zwężającą się bazę, na
której może oprzeć się w sejmie, podał się do dym isji.
W alka ZLN z rządem W itosa doprowadziła w swych skutkach do kryzysu
w łonie NZL. W kołach NZL i ZLN od dłuższego już czasu propagowano
ideę połączenia się z ZLN. Domagali się tego zarówno abp Teodoro-
Wicz, jak i Dmowski, pragnący zjednoczyć w szystkie siły praw icy w jedno
Wielkie „stronnictw o narodow e”. Na przeszkodzie tym dążeniom stanęła
grupa, której przewodził Skulski. Na naciski ze strony endecji NZL odpowiedziało
8 w rześnia 1920 r. przyjęciem wniosku, że „połączenie stronnictw
narodowych w jedną partię nie przyczyniłoby się w chwili obecnej bynajmniej
do wzm ocnienia politycznego obozu narodowego, a naw et przeciwnie,
mogłoby spowodować konsolidację sił lewicowych, co w rezultacie w y­
szłoby na niekorzyść praw icy politycznej” 7. Po tej uchwale grupa D ubanowicza
nadal prowadziła w alkę ze Skulskim i jego zwolennikami, którzy
nie zgadzali się na zerw anie koalicji z PSL „Piast” . Poczynania tej grupy
hamowała jednak obawa przed kom plikacjam i z uchwaleniem konstytucji 8.
Do starcia doszło podczas narad klubu poselskiego NZL i Zarządu
Głównego w dniach 15— 16 kw ietnia 1921 r. Przyjęto uchwały, które stanowiły
niew ątpliw ie zwycięstwo grupy Dubanowicza. Przypom inały one,
że NZL dążył do utrzym ania rządu Paderewskiego, w ystępow ał od początku
przeciwko w ojnie z Rosją Radziecką, był przeciw nikiem polityki federacyjnej
i staw iał sobie za zasługę storpedow anie tej polityki. W uchwałach
7 Z Narodowego Związku Ludowego, MSZ, D VIII, 13 X 1920, CAW, 440.12.7,
15.
8 J. Zdanowski, Dziennik, 16 II 1921, PAN Kr, 7862 masz.