Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

N
Skulski został zmuszony do stw orzenia odrębnego bloku, ponieważ nie
doszedł do porozum ienia z ZLN w spraw ie podziału m andatów. Porozum
ienie było utrudnione przez fakt, że wielu ludzi z ChZJN czuło osobistą
niechęć do Skulskiego i działaczy skupionych wokół niego. Po zerw aniu
ze Skulskim aparat propagandow y „obozu narodowego” skierow ał swój
w ysiłek w kierunku zlikwidowania jego wpływów. Skulski był o tyle
groźny, że odbierał głosy, które w innym w ypadku padłyby na listy
ChZJN.
Realiści, którzy w 1920 r: zerw ali z SPN na tle stosunku do narodowej
demokracji, nie zbliżyli się następnie zanadto do niej. Nie byli zresztą
jej w tym czasie potrzebni. Dopiero okres przedw yborczy nieco zmienił
tę sytuację. Realiści od początku próbowali grać na dwie strony, tzn. dojść
do porozum ienia zarówno ze Skulskim, jak i z narodow ą dem okracją. Zależało
im bardzo na tym, aby przeprowadzić kilku posłów. G rały tu zarów no
rolę interesy partyjne, jak i am bicje personalne.
O przebiegu pertraktacji z ZLN wiem y jedynie z dziennika J. Zdanowskiego.
Do rozm ów doszło już we w rześniu 1921 r. Zdołano w zasadzie porozumieć
się co do w szystkich w arunków . Na przeszkodzie zaw arcia sojuszu
wyborczego stanęła chęć realistów pójścia na kresach wspólnie ze
Skulskim, a Zdanowski w ysunął w arunek w rozm owach z Alfredem M orstinem
i W ładysławem Wydżgą, by nie zaw ierali sojuszu z innym i grupami.
Jednak realiści byli już tak daleko zaaw ansow ani w rozm owach ze
Skulskim, że nie mogli się z nich wycofać. Zresztą nie chcieli tego, bo
liczyli, że uda im się przeprowadzić 6 posłów z listy ChZJN i tyluż z listy
C entrum Polskiego. Zdawali sobie sprawę, że jedna partia nie umieści na
swojej liście 12 ich kan d y d ató w 55.
Już po w yborach winę za niedojście do porozum ienia realiści próbowali
zrzucić personalnie na Zdanowskiego i S. Grabskiego, zapominając, że sami
prow adzili podwójną grę se. Inna spraw a, że w w ypadku podporządkow a­
nia się w arunkom w ysuw anym przez Zdanowskiego zostaliby całkowicie
uzależnieni od ZLN. Tym bardziej że wśród części działaczy ZLN w ystąpiła
wówczas tendencja do podporządkow ania sobie wszystkich potencjalnych
sojuszników lub zniszczenia tych, którzy na to nie poszli. Ostatecznie więc
SRPN, nie przejaw iając na zew nątrz żadnej działalności, nie dysponując
żadnym pismem, poszło do wyborów z C entrum Polski. Nieśmiałe próby
SPN naw iązania kontaktów z SRPN były przez to ostatnie odrzucane.
jTTa przełomie lat 1921/22 ZLN przystąpił do m ontow ania wspólnego
bloku wyborczego z ChD i NChSL. Obie te grupy już w 1921 r. utworzyły,
jak pam iętam y, C entrum Narodowe. Obie też w sejm ie przez cały czas szły
ręka w rękę w ZLN. Jeżeli dzieliły je różnice, to n atu ry taktycznej. Rozmowy
nie zapowiadały się więc trudne. Gdy jednak ZLN chciał skupić jak
153
55 Zdanowski, Dziennik, 1, 9 IX 1921, 7 III, 3 IV, 14 VI, 21 VI 1922.
56 A. Lada, Dwa błędy, „Kurier Polski”, 12 XI 1922.