Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

125
'nastrojów może być opinia W oyniłłowicza. Po exposé Michalskiego notow
ał on w swym dzienniku: „D anina w tych w arunkach przeprowadzona
zniesie z oblicza państw a większość własności średniej i jeżeli to m iał na
myśli M ichalski — to projekt św ietnie ujęty: w ątpię, czy u chłopa uda m u
się pobrać teraz norm ę — za wszystko klasa ziem iańska odpokutuje” 40.
Zdarzały się sporadyczne indyw idualne w ystąpienia naw ołujące do odmow
y płacenia daniny 41. Rzeczywiście ziem iaństw o mogło mieć problem y ze
zdobyciem gotówki, szczególnie na ziemiach, przez które przetoczyła się
Wojna. Aby przeciwdziałać tym nastrojom , RNOZ w ydała deklarację, że
popiera program m inistra skarbu i oświadcza się za jak najszybszym pokryciem
części daniny przypadającej na większą własność i2.
Pogląd, że dla spłacenia daniny trzeba będzie parcelow ać ziemię —
na łam ach „Gazety Rolniczej” w yrażał go Ja n Lutosławski — okazał się
przesadą. S. Czekanowski, w ybitny działacz CTR, posiadacz m ajątku
w pow. grójeckim , po latach pisał: „Jestem praw ie pewien, że nikt z Grójeckiego
nie uciekł się do parcelacji dla spłaty daniny, może kto sprzedał
jakie precjoza zdobyte podczas okupacji, a byli tacy spryciarze” . Nie spełniły
się też przew idyw ania ekonomistów, że konieczność spłacenia daniny
zm usi producentów do zwiększenia podaży na rynek, czego rezultatem
będzie obniżenie cen zboża43. W brew tym przew idyw aniom w ciągu
roku 1922 ceny na produkty żywnościowe znacznie wzrosły, i to w okresie
przejściowego zaham ow ania inflacji. Ludność dopatryw ała się w tym próby
powetowania daniny m ajątkow ej 44. Przyczyniło się do w zorstu cen: zniesienie
reglam entacji obrotu tym i produktam i, chęć zm niejszenia nożyc
między produktam i przem ysłow ym i i rolnym i oraz wznowienie eksportu.
Dające się zaobserwować różnice między stanow iskiem działaczy politycznych
i gospodarczych oraz części wielkich obszarników a pozostałym
ziem iaństw em w ynikały z odmiennego podejścia do zagadnienia daniny
oraz spraw państw owych. Dla przeciętnego ziem ianina, mocno przestraszonego
reform ą rolną, który nie mógł zaadaptować się w nowych układach
społecznych i politycznych, danina była kolejnym atakiem skierowanym
personalnie przeciwko niem u i jego klasie. Działacze polityczni, bardziej
dalekowzroczni, dążyli do stabilizacji stosunków politycznych w kraju,
obaw iając się, że wszelkie zm iany m ogą znów zaktyw izować lewicę.
Dążyli do stabilizacji gospodarczej. Co praw da, w w yniku inflacji nastąpiło
oddłużenie wsi, ale jednocześnie nie pozwalała ona na racjonalną
4" W o y n i i ł o w i c z, Wspomnienia, t. II, 9 X 1921; jednak już 20 X 1921 notuje
on, że projekt daniny zdobywa coraz większe uznanie w sferach ziemiańskich.
41 „Nie damy ziemi skąd nasz ród!", ulotka b.d. i b. podpisu, KUL, Arch. Steckiego,
t. 600, k. 9.
42 Danina a ziemianie, ,.DzienniJv Poznański”, 3 XI 1921.
43 S. Czekanowski, Roczniki długiego żywota mego, BOss., 13258/11, t. III,
s- 174; E. R., Program p. Michalskiego na gruncie sejmowym, „Przegląd Gospodarczy”,
1 XI 1921. z. 21.
44 Kutrzeba, op. cit., s. 238.