Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

197
A. Brzeg na łam ach „Dziennika Poznańskiego” uznał te ustaw y za podstaw
ę do ostatecznego unorm ow ania stosunków na kresach, natom iast Mackiewicz
w „Słowie” za „tw orzenie irredenty białoruskiej własnym i rękam
i”. Ocena M ackiewicza w ynikała z założenia, że chłop białoruski ma
świadomość narodow ą negatyw ną, tzn. wie on, że nie jest Polakiem lub
Rosjaninem. Zupełnie inne stanowisko zajął „Dzwonnik” — pismo w ydaw
ane przez M ackiewicza dla chłopów. Zastrzegając się, że czas pokaże, jaka
jest wartość tych ustaw , pisano: „W każdym jednak razie trzeba zgodzić
się z tym , że wzięła u nas w Polsce ta myśl, że b rat nasz Białorusin,
nasz sąsiad o miedzę, a może sw at lub kum , to nie jest jakiś człowiek gorszego
gatunku ... Jeżeli nie um ie po polsku, to niech mówi p o prostemu,
a m y go jednak zrozumiemy, jeżeli chce swoje dziecko po białorusku
uczyć — dam y m u szkołę białoruską ... Ale oprócz ustaw dajm y m u serce
swoje, pokochajm y go tak, aby czuł się zawsze u siebie w domu, czy to
służbę wojskową odbyw ając gdzieś w dalekim Poznaniu, czy też za pługiem
idąc gdzieś na swoim zagonie” 38. Te piękne słowa płynęły więc nie
z przekonania, ale z założeń politycznych pisma, o którym będzie jeszcze
mowa.
Nie mogąc wprowadzić w życie uchw alonych reform kresowych, ustąpił
z rządu w czerwcu 1925 r. Thugutt. Prasa m iała kolejny raz okazję do
w yrażenia swej opinii o rządzie Grabskiego. „D ziennik Poznański” zaczynał
dostrzegać w nim coraz więcej wad. Przyczyniła się do tego pogarszająca
się sytuacja gospodarcza. Od początku ostro atakowało Grabskiego
„Słowo”. Mackiewicz jeszcze w styczniu uznał, że „dalsza działalność tego
zasłużonego polityka staje się dla Polski katastrofą. Fiskalizm państw a staje
się potężnym ham ulcem życia ekonomicznego narodu, a czasami siłą
Wprost niszczycielską” 39. Tak długie istnienie rządu pozaparlam entarnego,
którem u była przeciw na większość sejm u, doprowadziło na łam ach obu
pism do ataków na parlam entaryzm .
Ostatecznie Grabski przeciw staw ił sobie całą prasę konserw atyw ną
łącznie z „Czasem” i całe ziem iaństwo projektem reform y rolnej, który
Wszedł pod obrady sejm u w 1925 r. Nierozwiązanie spraw y reform y rolnej
ciążyło nad życiem politycznym . Stronnictw a ludowe pod naciskiem
ttias coraz to staw iały ją na porządku dziennym . Inflacja i konieczność napraw
y skarbu na pew ien czas odsunęły te zagadnienia na bok, aby zaktualirozmaitymi
sztuczkami będzie można mniejszościom utrudniać korzystanie z ustaw”,
^ a t a j, Pamiętniki, 1 VII 1924, s. 279.
38 Dr B., Ustawy dla mniejszości kresowych, „Dziennik Poznański”, 4 VII 1924;
C a t, Wspaniale lekceważenie, „Słowo”, 9 IV 1924. Wiele lat później powtórzył, że
»Białorusini do ostatniej chwili byli tylko materiałem etnograficznym i niczym więcej”.
Historia Polski, s. 137; Cz., Język białoruski, „Dzwonnik”, 10 VIII 1924.
39 K. J [a w orski], Niebezpieczne wątpliwości, „Dziennik' Poznański”, 10 VI
1925; Cat, Konieczności parlamentarne, „Słowo”, 8 I 1925. Zarzuty pod adresem
Polityki gospodarczej rządu ujął w serii 7 art. S. Wańkowicz, Polska gospodarka.,
tamże, 15—23 I 1925.