Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

172
W śród części ziem iaństw a zaczęło się wówczas rozprzestrzeniać hasło
„nie sprzedaw ajm y Żydom ”. Znalazło ono w yraz w uchw ałach niektórych
Związków Ziemian. „Przeprow adzenie tej zasady niweczy u nas socjalizm,
bolszewizm, m asonerię i niereligijność” — pisał W. Lutosławski. Realizacja
jej doprowadzić m iała do pozbawienia Żydów bogactw, a „w tedy też zakończy
się w alka klas, przez Żydów wym yślona, by chrześcijańskie społeczeństwo
osłabić” 39. Tak pisał profesor, filozof. Podobnie m yślały rzesze
ludzi.
Poglądy „Słow a” na skutki polityki rządu C hjeno-„Piasta” na kresach
podzielała część społeczeństwa kresowego. Jeżeli jednak działacze kresowi
uznaw ali istnienie mniejszości białoruskiej i ukraińskiej lub według terminologii
„obozu narodow ego” rusińskich, to „Dziennik Poznański” wręcz
w ystępow ał przeciwko uznaw aniu w ogóle istnienia narodu ukraińskiego,
naw et za Zbruczem czy nad Dnieprem . „Nie m a narodu ukraińskiego —
są m asy etnograficzne ciążące ku Rosji” 40.
Na tle stosunku do mniejszości niem ieckiej doszło do polem iki między
„Słowem ” a „Dziennikiem Poznańskim ”. Studnicki, znany germ anofil, podobnie
jak Mackiewicz, uważał mniejszość niem iecką za wdzięczny m a­
teriał do asym ilacji. „W kw estii niem ieckiej — napisał on — nie będziemy
m ieli trudności, o ile poskrom im y chciwość naszych Poznaniaków na m ienie
niem ieckie i własność niem iecka znajdzie odpowiednie poszanowanie
w Polsce”. Stw ierdzenie to wywołało oczywiście gw ałtow ną odpowiedź
„Dziennika Poznańskiego”. Żądanie odwołania przez redakcję „Słowa”
oszczerstw nie zostało spełnione, natom iast Studnicki w nieco innej formie
pow tórzył swoje postulaty 41.
Z przedstaw ionych wyżej założeń polityki narodowościowej dwóch
kresow ych grup konserw atyw nych widać, że m iały one odm ienne koncepcje
rozw iązyw ania tych problemów. Patrzyły na nie z perspektyw y własnych
terenów, nie orientow ały się w sytuacji przeciw ległych krańców Polski.
Różnice w ynikały nie tylko z odm iennych doświadczeń i warunków,
ale również z odm iennych poglądów na zadania państw a i kierunki jego
rozwoju.
Istniał też inny n u rt w prasie konserw atyw nej. Liberalne stanow isko
wobec mniejszości zajm ow ał „Czas”. Podobnie jak Mackiewicz uważał, że
Polska p ow in n a rozszerzać się, szczególnie na Wschodzie. Ale znacznie
ostrzej krytykow ał politykę państw a jako nie kierującą się w z g lę d a m i
39 Np. Uchwała ZG Kresowego Związku Ziemian, W. Dworzaczek, Znamię«'
ny krok, „Dziennik P o z n a ń s k i”, 6 IV 1923; Ciechanowski Oddział Związku Ziemian,
b.m. ir. [1923], s. 5—6; W. Lutosławski, Jak zbawić Żydów, „ R z e c z p o sp o lita ”,
24 IV 1923.
40 B. W. J ., „Ukraińcy”, „Dziennik Poznański”, 28 III 1923.
41 W. Studnicki, Polska polityka narodowościowa, „Słowo”, 24 II 1923,
W. Dworzaczek, Wydawcom „Słowa" wileńskiego pod uwagą, „Dziennik P°z'
nański”, 4 III 1923; W. Studnicki, Niemcy w Polsce, „Słowo”, 20 III 1923.