Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

117
zanim weszło się bezpośrednio w okres przedwyborczy. Pew ną rolę odegrały
również am bicje personalne przywódców grup 12.
Przy Skulskim pozostało 45 posłów, do nowej partii pod nazw ą N arodowo-Chrześcijańskie
Stronnictw o Ludowe przeszło 26 posłów, w tym
wszyscy posłowie wywodzący się z małopolskiego Zjednoczenia Narodowego.
Rozłam osłabił obie grupy. Przestali być jednym z najw iększych klubów
w sejmie. G rupa Skulskiego straciła większość inteligentów , którzy
znaleźli się w klubie NChSL, oraz możliwość korzystania z pism a codziennego,
jakim była „Rzeczpospolita”. Co więcej, od chwili rozłam u stało się
ono dlań niebezpiecznym wrogiem.
Również dla grupy Dubanowicza rozłam przyniósł wiele strat. NChSL
stało się grupą posłów bez zaplecza masowego w kraju, posiadającą jedyne
pismo w W arszawie. Nie m iało w łasnej terenow ej organizacji naw et w Małopolsce
W schodniej. Próby przeciągnięcia na swoją stronę organizacji
terenow ych NZL nie powiodły się. Może udałoby się to w w ypadku Wielkopolski,
ale daw ne organizacje NZL przechw yciła tam lokalna partia —
Narodowe Chrześcijańskie Stronnictw o Rolnicze. O rganizacja składała się
niem al w yłącznie z Zarządu Głównego i klubu sejmowego.
Dla zdobycia wpływów wśród chłopów podjęło NChSL próbę w ydaw a­
nia tygodnika pod pretensjonalnym tytułem „Gwiazda Polski”. Jako redaktor
i w ydaw ca figurow ał ks. Franciszek Błotnicki, którego do tej pracy
skierował arcybiskup B ilczew ski13. Pism o operow ało przede wszystkim
hasłam i antyludow cow ym i i antysem ickim i. W ykorzystywało przyw iązanie
chłopów do katolicyzm u dla podjudzania ich przeciwko przeciw nikom politycznym.
Po zerw aniu grupa Dubanowicza naw iązała ścisłe stosunki z Narodo-
W o-Chrześcijańskim Klubem Robotniczym, skupiającym posłów Chrześcijańskiej
Dem okracji. Już 23 czerwca kluby te podjęły uchwałę o utw orzeniu
C entrum Narodowego, które w sumie rozporządzało w sejm ie przeszło
50 głosami. Początkowo m iała to być wyłącznie unia ustalająca za pośrednictwem
wspólnej kom isji jednolitą politykę przy zachow aniu w sprawach
gospodarczych swobody samodzielnego głosow aniau . Zastrzeżenie
Powyższe było konieczne ze względu na odm ienną klientelę obu klubów.
Ponieważ m iędzy klubam i nie było w iększych różnic politycznych, współpraca
układała się dobrze. Dubanowicz w listach do Paderew skiego liczył
się naw et z możliwością utw orzenia wspólnej organizacji jeszcze przed
Wyborami. W akcji tej m iał mieć poparcie duchow ieństw a1S.
12 List E. Dubanowicza do I. Paderewskiego z 1 VIII 1921, AAN, mkf 29151; List
S. Dąbrowskiego do I. Paderewskiego z 21 VII 1921, tamże; R. Wojdaliński, Sejm,
Ustawodawczy, t. IV, s. 262—265.
13 List E. Dubanowicza'do I. Paderewskiego z 13 XI 1921, AAN, mkf 29172.
14 Centrum Narodowe, „Rzeczpospolita”, 24 VI 1921; Centrum Narodowe, „Czas”,
25 VI 1921.
15 Listy z 11 IX i 13 IX 1921, AAN, mkf 29172.