Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

152
PZK zam ierzali początkowo iść do wyborów wspólnie z NZL. Jednak
z nieznanych powodów nie doszli z nim do porozum ienia i zdecydowali się
utw orzyć na czas wyborów blok, o którym była mowa wyżej, by w ogóle
zdobyć m andaty. Z góry zakładali, że po w yborach blok się rozpadnie,
ponieważ program y jego uczestników są odm ienne50. Państw ow e Zjednoczenie
na K resach miało również oparcie na W ołyniu. Związek Ziemian
W ołynia postanow ił utw orzyć „kom itet polityczny”, w którego skład weszli
m. in. zwolennicy SPN : Janusz Radziwiłł, Stanisław Czapski, Jan T arnowski
S1.
Słaba na kresach wschodnich była Unia Narodowo-Państw owa. P raktycznie
nie istniała nigdzie poza W ileńszczyzną. W W ilnie z bardziej znanych
działaczy konserw atyw nych w ystąpili jako założyciele Unii
M. Zdziechowski i Z. Jundziłł. Później przystąpili Giecewicz i inni, ale
najbardziej znani działacze pozostali poza nią. Nie nastąpiła również taka
symbioza z SPN jak w Krakowie.
Oddział w ileński SPN dopiero po dw udniowej dyskusji uchw alił przystąpienie
do akcji wyborczej Zjednoczenia Państw owego na Kresach. Jako
program w ysuw ał popieranie lokalnych interesów kresowych, przestrzeganie
tolerancji wyznaniowej i narodowościowej, uwzględnienie interesów
m iejscow ych przy przeprow adzaniu reform y rolnej. Początkowo Oddział
W ileński w ysuw ał jako czołowego kandydata generała Lucjana Żeligowskiego,
ale ostatecznie na czele list do sejm u i senatu znalazł się były poseł
do Dumy, członek SPN, profesor Alfons P arczew ski52. Na W ileńszczyźnie
Państw ow e Zjednoczenie na K resach wystąpiło od razu osłabione, ponieważ
samodzielnie do w yborów poszło PSL „Piast”. Jednak w 8 okręgach
W ołynia, Polesia, W ileńszczyzny i Nowogródczyzny Zjednoczenie zapowiadało
zdobycie 15 m andatów S3.
Różne grupy próbował zjednoczyć Skulski pod egidą NZL. Przyciągnięte
przez niego osoby i grupy w ystąpiły jako C entrum Polskie. W jego
skład weszły: NZL, część Zjednoczenia Mieszczańskiego, Stronnictw o Katolicko-Ludowe
i grupa Ponikowskiego. Dla zdobycia głosów na kresach
Skulski podjął w ydaw anie „Gospodarza”. Pieniądze na akcję wyborczą
dostał częściowo ze składek ziem iańskich, podobno za pośrednictw em
Z. Ju n d z iłła 54. Byłby to jeszcze jeden przykład działania ziem ian równolegle
na kilku frontach, ponieważ jak już była mowa, Jundziłł należał
do UNP.
50 Związek Kresów Wschodnich a wybory, „Kurier Polski”, 2 IX 1922; P rzed
wyborami, „Słowo”, 23 VIII 1928; Woyniłłowicz, Wspomnienia, t. II, 9 X 1922.
51 Ruch przedwyborczy, „Dziennik Poznański”, 29 VIII 1922.
52 „Słowo”, 7 X 1922; Obywatele, tamże, 18 X 1922; C a t, General Ż eligow ski,
tamże, 3 X 1922; Oświadczenie Wileńskiego Oddziału Prawicy Narodowej, tamże;
Listy wileńskie Zjednoczenia Państwowego na Kresach, tamże, 8 X 1922.
53 K. S., Zjednoczenie Państwowe na Kresach. Informacja Jana Piłsudskiego,
tamże, 14 X 1922.
54 Żółtowska, Dziennik, 11 IX 1922.