Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

232
zdaniem Potockiego, muszą stać się cząstką obozu konserw atywnego, w którego
skład w ejdą nie tylko oni, ale również chłopi oraz konserw atyw ne
elem enty miejskie. Dlatego szukanie drogi do zjednoczenia się stronnictw
ziem iańskich stanow i tylko pierwszy etap. Stanowisko Potockiego zgodne
było z przem ówieniem zjazdowym Z. Tarnowskiego, który w ystąpił przeciwko
stronnictw u ziem iańskiem u lub agrarnem u 39. Sprzeczne z założeniami
SChN, nie uzyskało na zjeździe szerszego poparcia. Sceptycyzm SPN
w ynikał poza tym z oceny nastrojów ziem iaństw a jako m asy podnieconej
reform ą rolną, której konflikt z narodow ą dem okracją jest przejściowy.
N astroje te postanowiono w ykorzystać do konsolidacji konserw atystów 40.
Zjazd ziem ian odbywał się w trakcie obrad kom isji senatu nad reform ą
rolną. W kom isji tej większość m iały kluby dawnego ChZJN i udało się im
przeforsować zwiększenie m aksim um posiadania. Przeciwko tem u protestował
„Piast”, grożąc przeniesieniem w alk poza parlam ent. 28 grudnia
1925 r. sejm uchwalił ustawę, odrzucając większość popraw ek senatu. Tego
samego dnia ogłoszono wykaz im ienny wywłaszczeń, obejm ujący 50 000 ha.
„Tak więc dzień dzisiejszy — pisał „Czas” — oznacza uczynienie nowego
zdecydowanego kroku na drodze praktycznego zbolszewizowania naszych
w ew nętrznych stosunków ”. Oskarżał ZLN o kierow anie się swoimi interesami
wyborczymi, a nie interesam i państw a 41.
Reakcją ziem ian na w yniki głosowania ‘w sejm ie był zam iar pociągnięcia
przed sąd Związku Ziemian posłów, którzy głosowali za reform ą lub
w strzym ali się od głosowania. Ziemianie z ZLN bronili się argum entem ,
że spraw y polityczne nie polegają sądowi organizacji zawodowej, i rzecz
ucichła 42
Niepokój działaczy SPN budziło położenie gospodarcze i polityczne.
W istniejącej sytuacji uznali oni za możliwe tymczasowe zrezygnowanie
z postulatu zm iany ordynacji i konstytucji. N ajpilniejszym zadaniem, według
nich, było niedopuszczenie do w zrostu inflacji, dlatego żądali oszczędnościowego
budżetu i przestrzegania równowagi budżetowej, uzyskania zagranicznej
pożyczki, rew izji ustaw odaw stw a społecznego i zm iany rozłożenia
podatków, zaniechania reform y rolnej jako sprzecznej z konstytucją,
a zastąpienie jej przez dobrowolną parcelację. Apelowali, ze w z g lę d u
na liczbę bezrobotnych, do- podjęcia przez całe społeczeństwo akcji filantropijnej,
ponieważ od tego zależy spokój i ład w państw ie, zabezpieczenie
przed w zrostem wpływów kom unistów 43. W drodze akcji filantropijnej zam
ierzano złagodzić bezrobocie 1 m iliona bezrobotnych, a według obliczeń
„Czasu”, wraz z rodzinam i kilku m ilionów ludzi!
39 Program p o lityczn y ziem ian, „Czas”, 16 IX 1925; F. Potocki, W ysw o b o d zęnie,
tamże, 20 IX 1925; Z. Tarnowski, [Przem. na zjeździe ziemian], ADzT 680.
40 Protokół posiedzenia Wydziału (SPN), 16 IX 1925, ADzT 672.
41 Pierwsze wywłaszczenie, „Czas”, 11 I 1926.
42 J. Zdanowski, Dziennik, 28 III 1926, PAN Kr, 7862 masz.
43 Zebranie Prawicy Narodowej, „Czas”, 23 IX 1925; Najważniejsza i n a jp iln ie js z a
w tej chwili akcja, tamże, 14 I 1926.