Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

68
Poglądy narodowej dem okracji ukształtow ał Dmowski. W ychodził on
z założenia, że m iędzy Niemcami a Rosją może istnieć tylko państw o jednolite,
silne i rozległe. Uważał, że wcześniej czy później dojdzie do odbudow
ania „białej” Rosji. Rozbicie Rosji — jego zdaniem — nie leży w interesie
Polski, gdyż nowo powstałe państw a graniczące z Polską mogą dostać
się pod w pływ y niem ieckie. Z tego powodu żądał bezpośredniej granicy
z Rosją i włączenia ziem, które przypadną Polsce, bezpośrednio w granicepaństw
a polskiego. Granice z 1772 r. uważa Dmowski za nierealne. Do Polski
pow inny być wcielone gubernie kowieńska, wileńska, grodzieńska, część
m ińskiej i Wołyń. Co do Litwy, to według Dmowskiego „obszar języka
litew skiego” pow inien być zorganizowany jako odrębny kraj w granicach
państw a polskiego i powinien otrzym ać rodzaj autonom ii31. Bardziej elastyczne
stanowisko w stosunku do Litw y spowodowane było faktem pow
stania państw a litewskiego, które nie chciało unii z Polską. Galicja
W schodnia w m niem aniu endecji była obszarem polskim, o którego przynależności
nie należy naw et dyskutować.
Poglądy ziem ian kresow ych na spraw ę przynależności ty ch ziem nie
były jednolite i kształtow ały się w zależności od zm ieniającej się iytuacji
politycznej. Odm ienne koncepcje reprezentow ano do chwili pow stania państw
a polskiego, inne, gdy na te ziem ie wkroczyły władze polskie. Polityka
władz polskich też była daleka od jednolitości 32.
Pod koniec 1918 r. coraz bardziej popularny staw ał się w W ilnie pogląd,
że jeżeli nie da się osiągnąć związku z całą Litw ą historyczną, to
należy dążyć do w cielenia jej polsko-białoruskiej części z W ilnem do Polski.
Dla przedstaw ienia i obrony powyższych założeń Delegacja Rad Polskich
L itw y i Białorusi w ysłała swych przedstaw icieli do Paryża. R eprezentow
ali oni stanowisko zarówno lewicy dem okratycznej, jak i praw icy
ziem iańskiej przeciw staw iającej idei inkorporacji kierunek „krajow y”.
W ystępując za federacją wychodzono z założenia, że samodzielnie te ziemie
istnieć nie m ogą i jeżeli nie chce się, by znalazły się w rękach radzieckich,
należy je związać z P o lsk ą 33. Różnice zaczynały się przy próbach określenia
zakresu związku z Polską tych ziem.
ralistyczne, Warszawa 1971; J. Lewandowski, Federalizm. Litwa i Białoruś
w polityce obozu belwederskiego, XI 1918 — IV 1920, Warszawa 1962. Patrz także
list J. Piłsudskiego do L. Wasilewskiego z 8 IV 1919 w:L. Wasilewski, Józef
Piłsudski jakim go znalem, Warszawa 1935, s. 233.
v
31 Protokół posiedzenia KNP 2 III 1919, [w:] Dokumenty i materiały do stosunków
polsko-radzieckich, t. II, Warszawa 1961, dok. 88; R. Dmowski, Polityka polska
i odbudowanie państwa, wyd. 2, Warszawa 1926. Z publikacji naukowych patrz
R. Wapiński, Endecka koncepcja polityki wschodniej w latach 1917—1921, Gdańsk
1967.
32 A. D e r u g a, Polityka wschodnia Polski wobec ziem Litwy, Białorusi i Ukrainy
(1918—1919), Warszawa 1969; W. Gostyńska, Stosunki polsko-radzieckie, 1918—
—1919, Warszawa 1972; A. Juzwenko, Polityka Polski wobec „białej” Rosji, Wrocław
1974.
33 Instrukcja dla Delegacji, BAN LSRR, F 9, 2333, k. 20—21; L. Łubieński,