Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

253
jak on się nazyw a: bolszewizm, faszyzm czy dyktatura wojskowa. Wiedzie
więc do negacji najdroższego dobra ludzkości, wiedzie do negacji wolności,
wiedzie do niew oli” 107. W ypowiedź ta była zgodna z nastaw ieniem wielu
członków SPN. Mogła rów nie dobrze brzm ieć w ustach liberała czy demokraty.
Jednocześnie stanowisko zajęte wobec przygotowującego się zam a­
chu wskazywało, że konserw atyści krakow scy w sytuacjach krytycznych
gubią się i stają bezradni. Okazali się oni znów wodzami bez armii, całkowicie
bezradnym i wobec zbliżających się wypadków.
Stosunek do rządu „Dziennika Poznańskiego” był negatyw ny. Podobnie
„Wieś Polska” krytykow ała rząd i „warcholstw o polityczne niepoczytalnej
jednostki”, nie proponując alternatyw nych rozwiązań. W napiętej
sytuacji społecznej „Dzień Polski” uznał za pierw szy krok ku napraw ie
reform ę ustaw odaw stw a społecznego, zwolnienie przem ysłu ze świadczeń
socjalnych i uchylenie 8-godzinnego dnia p ra c y 108.
Bardzo aktyw ny na łam ach „Dnia Polskiego” Ja n Bobrzyński wołał
o „skończenie z kiereńszczyzną”. „Nie bójm y się rewolucji! Żadnej nie
będzie. To strachy na lachy w całym tego słowa znaczeniu. Rew olucja w y­
bucha tylko wobec słabości, nigdy wobec objaw u rozum nej, zorganizowanej
siły”. Rozwiązanie widział w stw orzeniu stronnictw a, które reprezentowało
siły antyrew olucyjne. Znając jego zachw yty dla faszyzmu, nie
m ożna wątpić, jakie byłoby to stronnictw o. Nie pozostawiał co do tego
złudzeń sam „Dzień Polski”, pisząc kilka dni w cześniej: „We współczesnych
w arunkach ogólnego zubożenia Europy tylko m etody stosowane przez
faszyzm okazują się jako twórcze, zaś m etody socjalistyczne zabójcze dla
życia i dobrobytu k raju ” 109.
Pesym istycznie oceniał sytuację Stefan Dąbrowski, przew idując w prowadzenie
dyktatury. Przem aw iając 18 kw ietnia 1926 r. na zebraniu Zjednoczenia
M onarchistów Polskich przewidywał, że „obecny rząd koalicyjny
je st bodaj ostatnią próbą rządów parlam entarnych”. Przeciwko dyktaturze
w ystępow ał nie z zasady, ale ponieważ jego zdaniem była jedynie chwilow
ym „opanowaniem zła”. Dla niego jej wady polegały poza tym na tym,
że kandydatem na dyktatora był Piłsudski. Za stałe rozw iązanie podawał
m onarchię 110. Ci przynajm nniej nie ukryw ali, że są gotowi w ystąpić przeciw
ko rządom parlam entarnym , a bronią ich jedynie z powodu osoby potencjalnego
dyktatora. Nie posuwały się do tego władze stronnictw a.
Uchw ały Rady Naczelnej SChN ponaw iały propozycje reform, nie mówiły
tylko, jak je przeprowadzić i jak zapobiec możliwości przew rotu. Bito na
107 W. L. Jaworski, W obronie prawa i wolności, tamże, 21 IV 1926.
108 B. Zawisza, Zakała rządu, ,.Wieś Polska”, 4 IV 1926; tenże, Wara przed
rozbijaniem wojska, tamże, 11 IV 1926; Trzeba się zdecydować, „Dzień Polski”, 8 I
1926.
109 J. Bobrzyński, Ostatnia chwila, tamże, 13 i 1926; K. Gościcki, O w y­
zyskaniu kapitału pracy, tamże, 7 I 1926.
110 S. Dąbrowski, Dyktatura czy monarchia, „Gazeta Powszechna”, 24—29 IV
1926 oraz jako osobna broszura, Warszawa 1926, ss. 16.