Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

127
pod Nieszawą. A. Popławski pisał o ustaw ie jako o zapłacie za patriotyzm ,
jako o geście obraźliw ym dla mas ludowych 48. Obaj przyznawali, że ustaw
a pomogła w m obilizacji żołnierzy, a z drugiej strony, że została przyjęta
jednogłośnie, bo nie w ierzono w możliwość jej realizacji. Ze względu na
chwilę, w której została uchwalona, nie atakow ano jej początkowo zbyt
ostro. Zmieniło się to natychm iast po zakończeniu działań w ojennych49.
U staw a o nadaniu ziem i żołnierzom na kresach przyjęta została już po
zakończeniu operacji w ojennych i od razu spotkała się z silnym i oporami.
Skarżyli się na postępow anie wojska ziemianie, pokrzywdzona czuła się
m iejscowa ukraińska i białoruska ludność. Potrzebę ustaw y, obok w ynagrodzenia
żołnierzy, tłumaczono koniecznością kolonizacji kresów przez
elem ent polski, co jak słusznie pisał Cat i w ielu innych, w ytw arzało antagonizm
między ludnością m iejscow ą a osadnikam i wojskowymi. Po latach
E. W oyniłłowicz stw ierdzał, że ustaw a ta wykopała głęboki rów między
Białorusinam i a Polakam i 50. W latach 1921— 1922 budziła ona sporo namiętności.
K ilkakrotnie spraw a jej realizacji była poruszana na forum
sejmu. Atakowano ją zarówno ze względu na sposób przeprow adzania —
w ystępującą samowolę wojska zajm ującego m ajątki nie zawsze przeznaczone
dla osadników jak i ze względów praw nych.
Wojsko powołało osobną instytucję do realizacji ustaw y o osadnictwie 5ł.
Dlatego Kresowe Związki Ziem ian spraw ę osadnictw a wojskowego próbow
ały załatw ić bezpośrednio z m inistrem spraw wojskowych Kazimierzem
Sosnkowskim. Nie kw estionując ustaw y zaznaczały, że w jej obecnej formie
uw ażają ją za szkodliwą dla interesów państw a i niezgodną z konstytucją.
Proponowały swój w spółudział w określaniu ilości gruntów d jakie
ziemie m ają być nadaw ane. Oferowały dobrowolnie ziem ię na 2— 3 tysięcy
nadziałów, gdy wojsko żądało 40 tysięcy, i to znacznie większych od
proponowanych. Odpowiadając na zarzuty Sosnkowski przyznał, że były
Wypadki zagarnięcia ziemi posiadającej właścicieli oraz że wojsko zajęło
większą ilość ziem i niż może w danym okresie zagospodarować. Zarzucał
natom iast ziem iaństw u, że prow adzi dziką parcelację, w w yniku której ziem
ia dostaje się w ręce elem entu niepolskiego, a „lepiej m ieć jako sąsiadów
drobnych polskich właścicieli niż zbolszewizowanych często chłopów
m iejscowych” 52. Polem ika trw ała dłuższy czas. O statecznie pow stała stała
48 M. Bobrzyński, Wskrzeszenie państwa polskiego, t. II, Kraków 1925, s. 158;
A. Popławski, Nie ma rozdroża, Warszawa 1937, s. 16.
49 Już w dn. 13—15 X 1920 RNOZ przyjęła odpowiednie uchwały. Oceniwszy ustaj
ę jako niemoralną, wadliwą i niebezpieczną dla kraju, uchwały zapowiadały przeciwdziałanie
skutkom ustawy, a od sejmu domagały się jej nowelizacji. Oświadczenie
ziemiaństwa, „Gazeta Rolnicza”, 22 X 1920.
50 C a t Jedna z ustaw, „Dziennik Poznański”, 11 XI 1920; Woyniłłowicz,
Wspomnienia, t. II, k. 65.
51 Ekspozytura MSWojsk. dla spraw demobilizacji, Rozkaz nr 2 z 17 I 1921, CAW,
300/148.
52 Kresowy Związek Ziemian, Związek Ziemian Wołynia: Do Ministra Spraw