Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

Skrzyński był tym , który przedstaw ił założenia nowego stronnictwa.
Potrzebę jego utw orzenia m otywowano koniecznością przeprow adzenia
konsolidacji w ew nętrznej oraz rozszerzenia działalności na cały kraj, gdy
tym czasem SPN obliczone było na „ciasne stosunki galicyjskie”. Dlatego
jako jedno z podstaw owych zadań w ysuw arp naw iązanie stosunków z innymi
grupam i konserw atyw nym i n . W praktyce była to próba odcięcia się
od starej skom prom itowanej nazwy i działaczy. M łodym nie udało się jednak
przeprowadzić zm iany kierow nictw a i do następnego zgrom adzenia
władzę m iał spraw ow ać dotychczasowy W ydział.
Zebranie postanowiło przyjm ow ać do stronnictw a kobiety. Tłumaczono
to tym , że ordynacja wyborcza przew iduje głosowanie kobiet i należy w y­
korzystać ich wrodzony konserw atyzm oraz w pływ n a nie Kościoła 12. Ale
równocześnie postulaty wyborcze uchwalone na w alnym zgrom adzeniu
przew idyw ały dla kobiet jedynie czynne praw o wyborcze. Nie dla w szystkich,
bo nie przew idyw ały powszechności wyborów.
Dalsza uchwała dotyczyła jednorazowej składki na potrzeby stronnictwa.
Składka była wysoka i stała się form alnym powodem w ystąpienia
ze stronnictw a H enryka Krasińskiego. Stanisław owi Tyszkiewiczowi obniżono
ją do 5000 koron, biorąc pod uwagę, że jego m ajątki w G alicji W schodniej
uległy zniszczeniu13.
Podstaw owym powodem w ystępow ania ze stronnictw a była niechęć
dalszego w iązania się z przegranym obozem. Opuścili stronnictw o Aleksander
Lubom irski, A ntoni i Stanisław Potoccy. Z drugiej strony stronnictw o
samo pozbywało się osób uznanych, jak w w ypadku Jaworskiego, za niewygodne.
N iektórzy działacze, jednom yślni z Jaw orskim , do nowego stronnictw
a nie w stąpili lub, jak J. Hupka, od ćwierćwiecza działający w ruchu
konserw atyw nym , odnosili się do niego sceptycznie. „W Krakowie postanowiono
przekształcić' dotychczasowe konserw atyw ne stronnictw o k rakowskie
na »Stronnictw o Budowy Zjednoczonej Polski«. Jest rzeczą śniieszną
— notował H upka w dzienniku — że taką nazwę przybierają ci, których
od wszelkiego współudziału w budowie Polski odsunięto” u .
K om unikat o w alnym zgrom adzeniu „Czas” opublikował dopiero trzy
tygodnie później i bez żadnego kom entarza. Od chwili przyjęcia uchwały
o tw orzeniu SBZP grupa działaczy skupiona wokół „Czasu” prow adziła
w łasną politykę, nieco odm ienną niż reszta stronnictw a, co znalazło w yraz
w szeregu uchw ał stronnictw a. Z wyżej om ówionych przyczyn deklarację
stronnictw a podpisało w pierw szym okresie jego istnienia zaledwie 45
o só b 15.
■■>.
n' Stronnictwo Budowy Zjednoczonej Polski, Kraków 1919, ADzT 660.
12 Sprawa praw politycznych i glosowania kobiet, „Biuletyn”, nr 1 b.d., ADzT
665; „Biuletyny” nosiły poufny charakter i miały podawać fakty i opinie, których nie
uważano za stosowne umieszczać w prasie.
13 12 posiedzenie Wydziału SBZP 27 I 1919, ADzT 663.
14 J. Hupka, Z czasów wielkiej wojny, 9 XII 1918, wyd. 2, Lwów 1937, s. 392.
15 List M. Chylińskiego do Z. Tarnowskiego z 6 XII 1918, ADzT 661.
43