Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

Obok krytyki ordynacji wyborczej podjęto próbę, by w ogóle nie dopuścić
do wyborów. W ynikało to z jednej strony z obawy przed porażką
lub niechęci do konfrontacji sił w wyborach, z drugiej zaś przywódcy narodowej
dem okracji zdawali sobie sprawę, że w istniejącej sytuacji stronnictwo
nie może bezpośrednio przejąć władzy. Dlatego też Stanisław G rabski,
który przyjechał do k raju z m isją od KNP, w rozmowach z Piłsudskim
w ysunął projekt powołania Rady Narodowej, która by zastąpiła s e jm 57.
Z podobnym projektem w ystąpił również Paderew ski i Naczelna Rada Ludowa
w Poznaniu. W edług jej projektu Rada zostałaby zwołana 19 stycznia
1919 r. «s
Pomimo początkowego optym izm u S. Grabskiego próba skończyła się
niepowodzeniem z powodu odm owy PPS 59. Dla zachow ania tw arzy zwołano
16— 17 stycznia 1919 r. zjazd organizacji politycznych wszystkich
dzielnic. Reprezentow ane na nim były partie centrum i prawicy. Ponieważ
term in zjazdu zbiegł się z powołaniem rządu Paderewskiego, uchwalono
jedynie odezwę, która głosiła, że „cele w ytknięte w program ie nowego rządu
są celami całego narodu” 60. Pod tą odezwą podpisały się w szystkie
stronnictw a konserw atyw ne.
Znalazły się one w bardzo niew ygodnej pozycji. Z jednej strony odw
zajem niana niechęć do narodowej dem okracji, z drugiej ogrom na presja
w yw ierana na nie, by wzdęły udział we w spólnym bloku „narodow ym ”,
zm ierzającym do skupienia całej praw icy w nadchodzącej walce wyborczej.
K onserw atystów do tej w spółpracy skłaniał fakt, że w swej walce z radykalnym
i nurtam i społecznymi mogli się, jako na sile masowej, oprzeć
jedynie na narodowej demokracji.
W szystkie odłam y konserw atystów rozpoczęły przygotow ania do akcji
wyborczej od zbiórki funduszy. Członkbwie partii konserw atyw nych zostali
zobowiązani do w płacenia określonej sum y, w zależności od powierzchni
posiadanych gruntów , na fundusz w yborczy61. Przed w yboram i nastroje
ziem iaństw a Kazim ierz Fudakow ski określił jako „uczucie chaosu i troski
o t 4 co się z niego w yłoni” 62. Narodowa dem okracja starała się wyko-
57
57 Cyt. relacja S. Grabskiego. Po raz pierwszy z propozycją utworzenia Rady Narodowej
wystąpiło MKP w październiku 1918 r., by w jej ręce złożyła władzę Rada
Regencyjna. MKP, Rodacy, odezwa 11 X 1918, AAN, 2/1/26, k. 249.
58 Zebranie Naczelnej Rady Ludowej, „Gazeta Warszawska”, 7 I 1919; M. Bobr
z y ń s k i, Wskrzeszenie państwa polskiego, t. II, Kraków 1925, s. 46—47; 28 XII sprawę
zwołania Rady rozpatrywała lwowska grupa Lagi Narodowej. Oznajmiono wtedy,
że inicjatywa wyjdzie od Poznańczyków. Protokoły posiedzeń lwowskiej grupy LN, papiery
S. Dąbrowskiego, zbiory pryw.
59 W. Pobóg-Malinowski, Misja profesora Stanisława Grabskiego, „Gazeta
Polska”, 30 VII 1938.
60 Naród przy rządzie, „Dziennik Powszechny”, 18 I 1919.
61 List A. Skrzyńskiego do Z. Tarnowskiego z 30 XI 1918, ADzT 661; M. Romer,
Dziennik, BAN, 19 I 1919, LSRR, F 138 rkp.
62 K. Fudakowski, Moje wspomnienia, BOss., 13158 masz., t. II, s. 190.