Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

222
elem entów faszyzm u „Czas” sądził, że zw iastują one upadek rządów M ussoliniego.
Franciszek Potocki pisał, że „wyrzec się parlam entaryzm u —
byłoby skokiem w ciemność i pójście na rękę absolutyzm owi z lew a lub
z praw a, do czego nikt ochoty nie ma, a raczej mieć nie pow inien”, i dalej
stwierdzał, że „chirurgia dyktatorska jest operacją będącą zazwyczaj gorszą
od samej choroby: żaden rozum ny człowiek życzyć jej ojczyźnie swej
nie może i nie powinien, bo w obecnych zwłaszcza czasach nikt powiedzieć
nie może, jaką ta dyktatura będzie i czym za nią trzeba będzie zapłacić
i kom u” 12. Podobne stanowisko zajął, broniąc parlam entaryzm u, Cat-M aćkiewicz.
Inna sprawa, że wówczas obawiał się on przede w szystkim zam a­
chu z lewa, naw et gdyby m iał wynieść do w ładzy Piłsudskiego.
Ideałem , do którego naw iązyw ali konserw atyści krakow scy, był konserw
atyzm angielski. Jedriak „Czas” nie trium fow ał z racji zwycięstwa w y­
borczego konserw atystów w Anglii, jak inne pisma, łącznie z „Gazetą W arszaw
ską”, która uznała, że „legenda o tym , że »świat idzie na lewo«, jest
skończona”, w ykorzystując to zwycięstwo do ataków na rząd Grabskiego.
W podobnym duchu kom entow ał te w yniki K. M.. M orawski na łam ach
„Dnia Polskiego”, naw ołując praw icę do skończenia z polityką kom prom i­
sów 13.
W rozw ażaniach na tem at ustroju i ordynacji tkw iła przede wszystkim
tendencja do zapew nienia dalszej drogi rozw oju Polski w kierunku zgodnym
z interesam i klas posiadających. W iązała się z tym kw estia roli ziem
iaństw a w życiu politycznym kraju. W racała ona jak bum erang na łam y
prasy ziem iańskiej i konserw atyw nej.
Jeszcze w 1920 r. Ja n Stecki pisał, że ziem ianie pow inni sobie uświadomić,
że są klasą i zachowywać się jak klasa 14. Inni działacze ziem iańscy
nie podjęli wówczas tego w ątku. Dopiero przed w yboram i 1922 r., jak pam
iętam y, „Przegląd Ziem iański” zamieścił kilka artykułów w ypow iadających
się przeciwko tw orzeniu odrębnego stronnictw a ziemiańskiego.
Tuż po w yborach pojaw iły się głosy naw ołujące do jedności, ale w y­
chodziły one z kół, które w w yborach poparły Piłsudskiego i przegrały 15.
Na te sondaże „Dziennik Poznański” odpowiedział wym ysłam i pod adresem
„K uriera Polskiego”, jako dziennika „law irującego m iędzy belw ederyzm
em, realizm em a judofilstw em ”. Zalążki stronnictw a ziem ian „Dziennik
Poznański,, widział w ChNSR. Podobne stanowisko zajął rok później,
już po doświadczeniach paktu lanckorońskiego, „Przegląd Ziem iański”,
naw ołując ziem ian do zerw ania z abstynencją w życiu politycznym i odegrania
samodzielnej roli w ram ach ChNSR 16.
12 e f p e, Przerost parlamentaryzmu, „Czas”, 29 I 1926.
13 Zwycięstwo konserwatystów w Anglii, „Gazeta Warszawska”, 1 XI 1924;
K. M. Morawski, Nauka moralna, „Dzień Polski”, 4 XI 1924.
14 J. Stecki, W obronie prawdy, Warszawa 1928, s. 37.
15 Cat, Jedność obozu konserwatywnego, „Słowo”, 21 XI 1922; A. Lada, Realizm
centrowy, „Kurier Polski”, 29 XI 1922.
** K. R., Realizm centrowy, „Dziennik Poznański”, 2 XII 1922; J. L u t osła w-