Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

211
Prezesem ZG został S. Kasznica, a wiceprezesam i A. Żółtowski, Hum nicki
i S. Gieysztor. O roli, jaką zaczęli odgrywać w nowej partii działacze
NChSL, świadczy fakt, że na pierwszej Radzie Naczelnej połączonych
stronnictw S. Kasznica referow ał now y program partii, E. Dubanowicz
pracę klubu parlam entarnego, a S. Stroński sytuację polityczną klubu 74.
Prasa poinform ow ała o utw orzeniu nowej partii i w yborze władz ze
znacznym opóźnieniem. Prasa wielkopolska nie zamieściła żadnego kom entarza,
ograniczając się do przedruku kom unikatu o wyborze władz z dzienników
warszawskich. Nie zamieszczono żadnych w yjaśnień, na jakiej bazie
doszło do zjednoczenia, oraz ani jednego słowa na tem at partii, z którą
nastąpiła fuzja. Również później nie pojaw iły się inform acje na tem at
działalności organizacji m ałopolskiej SChN. Co więcej, nadal w spraw o­
zdaniach z wieców itp. pisano o ChNSR, tak jakby zjednoczenia nie było.
Nigdzie nie wyjaśniono, dlaczego rokowania trw ały przeszło rok, co
było tym dziwniejsze, że parokrotnie pisano o braku większych rozbieżności
m iędzy obu partiam i. Nie wiemy, czy przyczyną długotrw ałych przygotowań
do fuzji były problem y organizacyjne, czy programowe. O sprawach
organizacyjnych nie wiem y nic. Natom iast z program u nie wynika,
co mogłoby być powodem różnic. Najpraw dopodobniej spraw y rolne i stosunek
do ZLN.
W porów naniu z program em ChNSR program nie określał warstw , na
których nowe stronnictw o zam ierza się oprzeć. M ocniej zaakcentow ano
rolę kościoła i religii. Jeżeli w poprzednim program ie mowa była,
że katolicyzm m usi być panującym w yznaniem , to w nowym zostało
to sform ułow ane w ten sposób, że stronnictw o „dąży do tego, by katolicyzm
w yw ierał w pływ realny na życie państw a i bieg spraw publicznych”,
oraz że ustaw odaw stw o odpowiadać powinno zasadom katolickim. Mniej
m iejsca zajęły spraw y rolne i nigdzie nie zostało powiedziane, że rolnictwo
stanowi „najw ażniejszy czynnik wytwórczości w Polsce”, jak to było
sform ułow ane w program ie ChNSR. Pojaw ił się natom iast punkt now y:
»Mniejszości narodow e i narodow y charakter państw a” . SChN zamierzało
Wzbudzać w m niejszościach poczucie solidarności z narodem polskim
i przynależności do państw a. Zapewniało je o pełnej swobodzie zachowania
swoich właściwości narodowych, m ając na m yśli Ukraińców. Ale równocześnie
występowało przeciwko budzeniu świadomości narodow ej „szczepów,
które jej nie posiadają” (chodziło o Białorusinów). W stosunku do
Żydów wypowiadało się za w ypieraniem ich w drodze walki gospodarczej
Przez popieranie polskiego m ieszczaństwa 7S. Program mimo pew nych różnic
i innego nieco rozłożenia akcentów nie wniósł nic nowego do m etod
1 haseł stronnictw a. Nadal prasa na plan pierwszy w ysuw ała hasła gospodarcze,
nadal za główny cel staw iano sobie zdobycie -zaufania chłopów,
74 K. J., Przegrupowanie, „Dziennik Poznański”, 12 VII 1925; B. Zawisza,
Wspólność myśli i czynu, „Wieś Polska”, 5 VII 1925; Rada Naczelna SChN, tamże.
75 Program Stronnictwa Chrześcijańsko-Narodowego, b.m. i r., ss. 16.