Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

Wstęp
Celem niniejszej pracy jest przedstaw ienie działalności politycznej konserw
atystów zorganizow anych w grupach form alnych i nieform alnych.
Przede wszystkim omówiona zostanie działalność konserw atyw nych partii
politycznych. Dlatego nie będziem y tu rozpatryw ali konserw atyzm u jako
dogmatyzmu, tzn. uporczywego i irracjonalnego trzym ania się z góry pow
ziętych założeń. Ten rodzaj konserw atyzm u można spotkać we w szystkich
partiach. Nie będziem y też rozpatryw ali konserw atyzm u jako typu
postaw, tzn. działania w edług szablonów i wzorców, oraz jako stanu psychicznego.
Takie postaw y mogą występować u każdego człowieka 1.
Konserw atyzm jako kierunek polityczny kształtow ał się w poszczególnych
zaborach w zasadzie niezależnie od siebie. Odm ienny układ sił społecznych
i w arunków działania był przyczyną pow stania znacznych różnic
m iędzy partiam i konserw atyw nym i, w yrażających się m. in. w odm iennej
tradycji sojuszów politycznych. Po odzyskaniu niepodległości, mimo podejm
owanych licznych prób, działacze konserw atyw ni nie zdołali zniwelować
tych różnic. Dlatego przy badaniu dziejów partii konserw atyw nych
każda z nich wym aga odm iennego podejścia.
Dla lepszej orientacji czytelnika wprowadzono rozdział wstępny, om a­
w iający dzieje partii konserw atyw nych przed odzyskaniem niepodległości.
Rozdział ten m a jeszcze z innego punktu w idzenia znaczenie; pokazuje,
jaką ewolucję m usiały przejść partie konserw atyw ne, by móc działać w nowych
w arunkach. Układ pracy jest chronologiczny, w ew nątrz rozdziałów
problem owy. W nielicznych w ypadkach, ze względów konstrukcyjnych,
trzeba było od tego założenia odstąpić. Pom inięte w pracy zostały tendencje
konserw atyw ne istniejące wśród mniejszości narodowych. Był to przede
w szystkim konserw atyzm religijny i obyczajowy lub elem enty konserw a­
tyw ne stanow iły część składową partii nacjonalistycznych mniejszości narodowych.
Cezury lat 1918— 1926 nie w ym agają szerszego uzasadnienia.
Używając określenia „konserw atyści”, autor m a na myśli członków jedn
ej z grup lub partii, które zalicza się do konserw atyw nych. Zam iennie są
stosowane określenia „konserw atyw ny” i „zachowawczy”. A utor nie dostrzega
różnic znaczeniowych m iędzy tym i określeniam i.
Wiele wątpliwości może budzić problem : jakie partie zaliczyć należy do
konserw atyw nych Z problem em tym zetknęli się wszyscy badacze zajm u­
jący się tym kierunkiem zarów no od strony ideologicznej, jak i organiza­
1 Obszernie omówi} to zagadnienie Cz. Znamierowski, O konserwatyzmie
i konserwatystach, „Przegląd Współczesny”, VI, VII 1927.