Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

- jako czynnika łagodzącego, który drogą persw azji pow inien doprowadzić
do kom prom isu stronnictw a radykalne.
Omówione zostały niektóre cechy, które w skazują na to, czy dana partia
reprezentuje doktrynę i m etodę działania konserw atywnego. B rak jakiegoś
elem entu nie wyklucza zaliczenia partii do konserw atyw nych. Składa
się na to ogół zasad i metod. Zasady te były w różnych okresach, k rajach
i partiach odm ienne. Istniały jednak pewne elem enty stałe i konieczne.
Takim elem entem była przede wszystkim obrona własności pryw atnej
jako podstaw y istniejących stosunków społecznych i politycznych, a w Polsce
obrona wielkiej własności ziemskiej.
W czerwcu 1831 r. W incenty K rasiński pisał do syna Zygm unta: „Dwa
kolory rządzą św iatem : porządek i rozruch, a to n a to, żeby ci, co posiadają,
nie posiadali, a ci, co nie posiadali, żeby posiadali” *°. O brona stanu posiadania
wielkiej własności stała się podstawowym celem konserw atyzm u. We
w szystkich program ach i w ystąpieniach pow tarzało się żądanie obrony
własności pryw atnej. Stanowisko swoje tłum aczono tym , że z „nieprzem i­
jających wartości, które rozstrzygają o zachow aniu przy zdrow iu społeczeństw
cywilizowanych”, bronić należy przede w szystkim praw a własności,
ponieważ ono jest najbardziej zagrożone 2ł.
Zapom inając o w łasnym postępow aniu przerzucali odpowiedzialność za
istniejący stan rzeczy na klasy wyzyskiwane. W ielokrotnie pisano o egoistycznych
dążeniach „stronnictw klasowych”,, m ając na myśli partie robotnicze
i ludowe. M ackiewicz broniąc klas posiadających pisał, że „żadne
stronnictw o zachowawcze w Polsce nie ujaw niło nigdy egoizmu klasowego
w tak krzyczącej i cynicznej formie, jak czynią obecnie ludowcy lub frakcje
robotnicze”. Stanow isko tych stronnictw W. Wydżga nazwał publicznie
„objaw em politycznego i społecznego cham stw a”, sprowadzającego się do
słow a „daw aj”. W tej sytuacji zadanie stronnictw konserw atyw nych widział
w „przyw róceniu zapom nianej zasady, że zagrożenie cudzej własności
je st bandytyzm em lub cham stw em ” **.
Na ogół starano się przekonać opinię publiczną, że ustaw odaw stw u społecznemu
konserw atyści przeciw staw iają się jedynie ze względów m oralnych
i gospodarczych, m ając na względzie dobro ogółu. We w szystkich
publikacjach podkreślano, że nie bronią interesów żadnej klasy ani grupy
społecznej 23. O takim stanow isku J. W oroniecki — sam zw olennik konserw
atyzm u — pisał jeszcze w 1916 r., że następuje „identyfikacja samozachowawczych
celów klas posiadających z celami całego społeczeństwa” 24.
20 Cyt. według: M. Brandys, Koniec wieku szwoleżerów, t. IV, Warszawa 1976,
s. 297.
21 S. Stablewski, Fragment pamiętnika, BOss., masz., s. 60.
22 Mackiewicz, Rola konserwatyzmu w Polsce; Wydżga, op. cit.
23 „Współczesny konserwatyzm różni się od innych kierunków politycznych tym,
że nie reprezentuje i reprezentować nie może interesów jakiejś klasy społecznej”, Na
posterunku wileńskim, „Słowo”, 1 VIII 1922.
24 Woroniecki, op. cit., (27 X 1910).
11