Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

46
tym bardziej pilne, że od połowy 1916 r. przestał ukazywać się „K raj”
i SPR pozostało bez własnego organu. Po kilkum iesięcznych pertraktacjach,
rozpoczętych latem 1918 r., w październiku zawiązała się Spółka W y­
dawnicza Powszechna, która przystąpiła do w ydaw ania „Dziennika Pow ­
szechnego” 22. W listach pryw atnych rozesłanych do działaczy SPR przedstawiono
jakjo cel pism a „zgrupow anie żywiołów zdrowego konserw atyzm u
współczesnego”. N atom iast w artykule program ow ym nie było o tym ani
słowa, stw ierdzano tylko, że dziennik „pragnie współdziałać w państw o­
wym odrodzeniu narodu”, deklarując się jednocześnie jako pismo bezpartyjne
23. Na redaktora sprowadzono z K rakow a W itolda Noskowskiego.
Poza tym z Krakow a przyjechał Stanisław Lam, a artykuły o polityce zagranicznej
pisał Edw ard Paszkowski, członek SPN i stały współpracownik
„Czasu”. Stałym współpracownikiem został 22-letni Stanisław Mackiewicz.
Politycznie pismo było zbliżone do „Czasu”. Nakład wynosił 3000 egzem plarzy.
W sierpniu 1920 r. z powodu wielkiego deficytu pismo przestało się
ukazyw ać2i. Powody m ałej popularności dziennika podał S. L am : „Pismo
kastowe, broniące interesów klasy otaczanej zawsze zazdrością i zawiścią,
nie mogło na bruku m iejskim wzbudzić zainteresow ań i sym patii, wieś
znowu drobnoszlachećka patrzyła z nieufnością na poczynania »-panów magnatów
i obszarników-«” 2S.
Jeszcze gorzej pod względem organizacyjnym w yglądała sytuacja
w Wielkopolsce. Po rozw iązaniu Stronnictw a Pracy Narodowej członkowie
jego utrzym yw ali kontakt tow arzyski i polityczny poprzez Kasyno. Nie
udało się jednak znaleźć żadnych śladów ich działalności. Jedynym przejaw
em zew nętrznym istnienia konserw atystów w Wielkopolsce było wydawanie
„Dziennika Poznańskiego”. W spółce wydającej dziennik najw iększą
rolę obok Cegielskiego odgryw ali Tadeusz Szułdrzyński i Józef Żychliński.
W om aw ianym okresie, a w jeszcze większym stopniu od połowy
1921 r., gdy redaktorem został E. Paszkowski, m ając jako w spółredaktora
W. Noskowskiego, widoczne były w nim w pływ y „Czasu”. K ontynuow ało
swą działalność- C entrum Obywatelskie, ściśle związane z narodow ą demokracją.
W m arcu 1920 r. C entrum form alnie rozw iązało się, a większość
jego członków w stąpiła do ZLN, którem u przekazano też fundusze.
Przez cały okres I w ojny światowej konserw atyści różnych odłamów
starali się nawiązać kontakty polityczne i ujednolicić politykę. U trudnione
to było przez odm ienne poglądy na rozwiązanie spraw y polskiej. Zmienio­
22 Akt założycielski podpisali: H. Potocki, N. Budny, W. Karski [wg Lama Michał],
J. Wierusz Kowalski, A. Popławski, AAN, 91/II/6, k. 303. Należał również do nich
A. Dobiecki. Według Lama głównymi udziałowcami byli: A. Popławski i L. Goldstand.
S. Lam, Zycie wśród, wielu, Warszawa 1968, s. 213.
23 AAN, 91/II/6, k. 303; Na dzisiaj, „Dziennik Powszechny”, 29 XI 1918.
24 Miesięcznie dokładano 200 000 marek. List M. Chylińskiego do Z. Tarnowskiego
z 2 VIII 1920, ADzT 664.
“ Lam, op. cii., s. 213,