Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

198
zować natychm iast, gdy sytuacja w alutow a w ydaw ała się ustabilizowana.
Spraw a reform y wróciła w okresie, kiedy wśród ziem ian panowało przekonanie,
że większość z nich stoi w przededniu bankructw a 40. O przyczynach
tych nastrojów była już mowa przy om aw ianiu reform skarbowych.
Ziem ianie teoretycznie nie negowali potrzeby reform y rolnej. Szczególnie
odnosiło się to do ziem ian z W ielkopolski i Pomorza, gdzie było najwięcej
m ajątków uprzem ysłow ionych i dlatego czuli się najm niej zagrożeni.
Jednak w ich założeniu m iała to być reform a polegająca na likw idacji
serw itutów oraz kom asacji, na pryw atnej parcelacji za pełnym odszkodow
aniem i akcji osadniczej na kresach wschodnich i zachodnich. Staw iali
na tw orzenie gospodarstw chłopskich wielkości 10— 15 ha. Pod koniec
1924 r. T. Szułdrzyński w trakcie odczytu w Tow arzystw ie Prawniczo-Ekonomicznym,
powołując się na poglądy własrle i większości ziem ian W ielkopolski,
proponował wykluczyć z parcelacji służbę folw arczną 41. Postulat
ten stanow ił zaskoczenie, ponieważ dotychczas' poważnym argum entem
ze strony ziem ian przeciwko reform ie był los służby folw arcznej po
parcelacji. Nie zastanaw iał się także' Szułdrzyński, co będzie z tym i, dla
których ziemi nie starczy.
Widząc, że reform y całkowicie nie da się uniknąć, ziem ianie z jednej
strony ponowili ofertę z 1919 r. corocznego dobrowolnego kontyngentu
ziemi do p arcelacji42. Ożywioną akcję na terenie W arszawy rozwinęli
w tej spraw ie posłowie ChNSR. Jeszcze we w rześniu 1924 r. przeprow a­
dzili oni na ten tem at kilka konferencji z przedstaw icielam i rządu. P rowadzili
także rozmowy z przedstaw icielam i ZLN w celu w ypracow ania
wspólnego stanowiska. Z inicjatyw y ChNSR doszło do ustalenia wspólnej
platform y przez ziem ian znajdujących się w różnych partiach 43. Z drugiej
strony rozpoczęli kam panię prasow ą przeciwko reform ie. „Czas” zamieścił
serię artykułów pisanych przez działaczy ziem iańskich i gospodarczych,
w których w ystępowano przeciwko „akcji zagrażającej istotnym interesom
państw a i narodu”. „Słowo” kładło nacisk przede wszystkim na zagadnienie
skutków reform y dla kresów wschodnich i miast, dowodząc, że projekt
40 J. G ości c ki, Kryzys w rolnictwie, „Dziennik Poznański”, 6, 8 I 1925. Jeszcze
po latach wspominano rządy Grabskiego jako najgorsze dla ziemian. J. Włodek,
Trochę przeszłości widzianej oczami rolnika, zbiory pryw., masz., s. 177, 445.
41 Centralne Towarzystwo Gospodarcze a parcelacja, „Dziennik Poznański”, 9 II
1924; Reforma rolna bez uwłaszczenia, tamże. 3 XII 1924.
42 W dyskusji nad referatem Szułdrzyńskiego A. Żółtowski mówił, że każdy woli
dobrowolnie odstąpić 5—30% ziemi, jak przewidywał projekt CTG, niż żyć pod groza
wywłaszczenia. „Dlfe ratowania własnych warsztatów — pisał A. Jundziłł, prezes
Związku Ziemian Kresowych — ziemianie muszą poświęcić część swej własności"-
A. Jundziłł, Ziemia jest do sprzedania, „Słowo”, 3 II 1925. A. Dworski, prezes
Związku Ziemian Małopolski Zachodniej, oświadczył Witosowi, że ziemianie goto'"'1
są ofiarować coroczny kontyngent ziemi do parcelacji. Rataj, Pamiętniki, 15 ^
1925, s. 219.
43 Znamienny zwrot, „Dzień Polski”, 26 III 1925.