Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

175
Stroński, gorący zwolennik paktu, pod tak zm asowanym naciskiem zmuszony
został do bardziej krytycznego stanow iska wobec niego.
Ziem ianie nie mogli wybaczyć, że ZLN, który k o rzy sta sz ich funduszy,
zdecydował się na podpisanie paktu. Stanowiło to w ich pojęciu zdradę.
Pierwszy, co praw da, poruszył ten problem „Czas”, który najm niej
m iał ku tem u powodów, poniew aż jego zwolennicy nie dali ani grosza na
ZLN. Spraw a ta nurtow ała jednak ziem ian i wyw oływ ała coraz większe
rozgoryczenie. W yrazicielem panujących nastrojów stał się W acław Niemojowski,
który naw oływ ał ziem ian do obrony i proponował zrewidować
stosunek do narodow ej demokracji, która chciałaby „z nas mieć, jak się
wydaje, i dojną a pracow itą krowę, i kozła ofiarnego równocześnie, na co
by się godzić — trzeba by być baranem w dodatku”. Po generalnej krytyce
układu proponował, by ziem ianie przeciw staw ili się m u solidarnie przez
utw orzenie m iędzydzielnicowego biura obrony praw nej 49.
We w rześniu 1923 r. ziem ianie z ChNSR w ystąpili z inicjatyw ą utw o­
rzenia w sejm ie przez posłów ziem iańskich z klubów ChZJN wspólnej komisji,
m ającej za zadanie obronę interesów wielkiej własności ziem skiej.
Proponow ali oni również odbycie zjazdu przedstaw icieli wielkiej własności,
na którym byłaby też omówiona spraw a utw orzenia społecznego organu
ziemiańskiego 50. Żadna z tych inicjatyw w 1923 r. nie została zrealizowana.
Skutkiem paktu była nie tylko zgodna kam pania prasow a całej prasy
konserw atyw nej i ziem iańskiej. Doprowadził on do odsunięcia się od ZLN
w ielu ziemian, uprzednio z nim związanych. Z klubu senackiego ZLN w y­
stąpił Ja n Stecki, uzasadniając swój krok w liście z 1 czerwca 1923 r.
W liście tym wskazał na ujem ne zjaw iska natury gospodarczej i politycznej
w yw ołane zawarciem paktu, które „stanow ią odchylenie od linii stronnictwa,
powołanego do przeciw staw ienia zamętowi, tendencjom klasowym
1 lekceważeniu interesów gospodarczych państw a”. Zarzucał, że pakt stoi
w sprzeczności z opinią rzeczoznawców, wydelegowanych uprzednio przez
kluby praw icy. Zerw ał rów nież z narodow ą dem okracją Jan Lutosławski,
brat Kazimierza, piętnując ją za oportunizm . Zamieścił on wiele artykułów
naw ołujących do zwalczania paktu, ale podobno jeszcze więcej zwalczał
narodow ą dem okrację w w ystąpieniach ustnych. W ypadków takich było
wówczas w ięcejłl.
49 J. Tarnowski, Zawiedzeni ziemianie, „Czas”, 1 VI 1923; S. K., Ziemiaństwo
a endecja, tamże, 15 VIII 1923;W . Niemojewski, Refleksje, „Dziennik Poznański”,
6 IX 1923, oraz anonimowo w „Przeglądzie Ziemiańskim”, 8 IX 1923. „
50 Zjednoczenie Ziemian, „Kurier Polski”, 11 IX 1923; „Dziennik Poznański” przedrukował
tę wiadomość bez słowa komentarza 14 IX 1923.
51 J. Stecki, Pakt, „Przegląd Ziemiański”, 22 XII 1923; E. Kłoczowski,
„Gazeta Rolnicza" i red. Lutosławski, BN, masz.,s. 22. „Mój światopogląd zbliżył mnie
do SN, do czego przyczyniło się moje uwielbienie do Romana Dmowskiego, którego
uważałem za największego współczesnego Polaka. Wszelako po pakcie lanckorońskim
2 dnia 15 maja 1923 r. zrzekłem się członkostwa SN. Pozostałem 'jednak zawsze jego
sympatykiem”, J. Górski, Pamiętnik, BN, akc. 9247 masz., s. 15 masz.