Szymon Rudnicki Działalność polityczna polskich konserwatystów ...

62
mojżeszowego. Był to jedyny obok PPS klub. który nie przeżył rozłam u
przez całą kadencję sejm u. Na ogół klub tw orzyli ludzie wykształceni, z doświadczeniem
parlam entarnym . Głos w sejm ie zabierali rzadko, choć nie
brakow ało im błyskotliw ych mówców 76. Skłonni do kompromisów, w ystępowali
często w zaognionych sytuacjach jako m ediatorzy. Narażało to ich
na zarzuty ze strony bardziej bojowych elem entów praw icy. Stąd Stronnictwo
Pracy K onstytucyjnej nie uznawało K PK za w łasny klub. Wiele poglądów
na ustrój państw a i społeczeństwa zbliżało K PK do narodow ej dem
okracji, ale wiele też różniło. „Różnimy się z nią — pisał »Czas« — zarówno
dlatego, że inaczej się zapatrujem y na kw estię naszego stosunku do
Moskwy, do ziem kresow ych, do ludności ruskiej i żydowskiej, jak i dlatego,
że m am y odrazę do używ anych przez nią m etod w zwalczaniu przeciw ­
ników, do całego system u szkalowań, podejrzeń, jątrzeń, konspiracji, które
ona niew ątpliw ie z takim pozornym sukcesem w życiu politycznym p raktyk
uje” 77. Pozycja zajm owana przez K PK w ygodna była w jakiejś mierze
dla centrum i lewicy. Pozwalała na wciąganie K PK do udziału w rządach
centrow ych, a 18 głosów przy atom izacji sejm u było nie do pogardzenia.
Pozwalała także na traktow anie ZLN jako skrajnej prawicy.
Sw oją postaw ę KPK zadem onstrow ał już na pierwszych posiedzeniach
sejm u. K PK głosował wspólnie z ZLN za kandydaturą W ojciecha Trąm p-
czyńskiego na m arszałka sejmu, przeciwko W incentem u Witosowi, którego
poparła większość partii centrum . N atom iast konsekw entnie bronił Piłsudskiego
przed atakam i pochodzącymi z kół narodowodem okratycznych.
Podobnie w yglądała spraw a stosunku do rządu Paderewskiego. ZLN od
początku zam ierzał wejść w skład większości rządowej, w związku z czym
nasilał z czasem kry ty k ę istniejącego rządu. Zarzucał m u bierność i brak
program u. W kw ietniu 1919 r. J. Hłasko pisał: „Myśl w ytw orzenia gabinetu
parlam entarnego staje się też potrzebą w prost palącą”. A takując rząd,
oszczędzano jednocześnie Paderewskiego. A taki te trw ały do m aja, kiedy
ZLN przekonał się, że nie jest w stanie stw orzyć większości rządowej. Przestano
więc mówić o jego zmianie, a zaczęto mówić o rek o n stru k cji78. Do rekonstrukcji
gabinetu doszło w lipcu, ale niezupełnie po m yśli ZLN.
Również K PK odnosił się krytycznie do rządu Paderew skiego. Zarzuty
„Czasu” szły w tym sam ym kierunku co i „G azety W arszawskiej” . W ytykano
m u brak jednolitego program u działania oraz brak fachowości. Jednocześnie
krytykow ano politykę ZLN wobec Paderewskiego. „Czas” wychodził
z założenia, że przede wszystkim prem ier jest odpowiedzialny za działal-
76 Ciekawa charakterystyka posłów KPK znajduje się u Witosa, Moje wspomnienia,
t. I, Paryż 1964, s. 305—309, oraz B. Singera, Od Witosa do Sławka, Paryż
1962, s. 27.
77 Fałszywy krok taktyczny, „Czas”, 29 XI 1920. /
78 J. HŁ, Przebudowa gabinetu, „Gazeta Warszawska”, 26 III 1919; tenże,
O rząd i większość, tamże, 1 IV 1919; tenże, Przegląd spraw bieżących, „Przegląd
Narodowy”, 1 V 1919, s. 95—96.