17.05.2013 Views

ARTE DE LA LENGUA GUARANI POR EL P. ANTONIO RUIZ ... - celia

ARTE DE LA LENGUA GUARANI POR EL P. ANTONIO RUIZ ... - celia

ARTE DE LA LENGUA GUARANI POR EL P. ANTONIO RUIZ ... - celia

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

La nota de pregunta pe, panga &c., pónese después del verbo a'e negado de esta<br />

manera: ndapejéi l. nde'i [S020] panga pekaruvorãnge, '¿aún no habéis comido?' R.<br />

ndoro'éi l. nde'i orokaruvorãnge, 'aún no hemos comido'. En la respuesta muchas veces<br />

dejan el supino y dicen: ndoro'éi rãnge l. nde'i rãnge, y también la partícula rãnge, diciendo<br />

solamente ndoro'éi l. nde'i.<br />

También se puede usar sin negación, ut: he'i pãnga ijapóvo rãnge, '¿lo ha hecho<br />

todavía?', e'i amo pãnga ijapóvo rãnge, '¿pues había de haberlo hecho?'<br />

Usanlo también sin supino, ut: nde'i akaru rãnge, 'aún no he comido'; nde'i ijaguyje<br />

rãnge, 'aún no está sazonado'; nde'i ogueru rãnge, 'aún no lo han traído'; nde'i kavaju<br />

rãnge, 'aún no han traído los caballos', &c.<br />

Nda'éi, nderéi, nde'iri &c., significa también »no trato, no tratas« &c.:<br />

ndemboarakuaa katu Pa'i ndererekóvo jepi, ha'e ndeñemomarãngatu haguã nderéi,<br />

'siempre te está azotando el Padre y no tratas de hacerte bueno'; Tupã pemomorandu<br />

randuporara au rehe, peẽ aete peporekovia katuhaguã ndapejéi, 'pero vosotros no tratáis<br />

&c.'; añemokane'õnde yvyra mboy'u haguãrehe, ae aete o'a haguã nde'i, 'pero no trata de<br />

dar fruta' &c.<br />

Con esta negación nde'i l. nde'íri se suple también elegantemente la negación del<br />

verbo, de la manera que los ejemplos que pondré dirán: perifraseando Nic. esta sentencia: 'los<br />

que temen a Dios, no menosprecian las cosas leves', dice así: Tupã poyhu katuha, na<br />

mba'easeãngata haguãruguãi tenuguĩ aserekomeguã herã herã ñotegua, nde'i, ãngaipa<br />

mirĩ jepe oipyhu katu oikóvo, 'los temerosos de Dios no dicen, no es cosa de cuidado falta<br />

ligera, aun de las faltas leves están con recelo', [S021] y descendiendo más al particular<br />

prosigue: na mba'e añaretãme poromondoukava'e ruguãi aserapicha mba'e ãnga'u amo<br />

rehe asemunda, aipóramo taipyhy jepe cherapichára mba'e amo nde'i ave Tupã hegui<br />

okyhyje katuva'e, na angaipa Tupã ñemoyrõ guasuha ruguãi rako japu<br />

ñemombeguaveỹ pype, aétamo ke tachejuru pokyhyje yme jepe hese guitekóvo,<br />

ndeikuaavi etei aipo Tupã agui okyhyje katuva'e, &c. que todo lo tomó el P. Band.<br />

mudando tal cual palabra, no más. En otro sermón explicando y perifraseando aquella<br />

118

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!