17.05.2013 Views

ARTE DE LA LENGUA GUARANI POR EL P. ANTONIO RUIZ ... - celia

ARTE DE LA LENGUA GUARANI POR EL P. ANTONIO RUIZ ... - celia

ARTE DE LA LENGUA GUARANI POR EL P. ANTONIO RUIZ ... - celia

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Los pronombres que se siguen, todos siguen la declinacón del nombre y así sus<br />

posposiciones son upe para el Dativo; agui, rehe, pype, para el Ablativo.<br />

à vel ãva'e, 'esto', 'ésta', 'estas cosas presentes'.<br />

E.G.: ãchemba'e, 'estas mis cosas'; ãva'e aipota, 'esto quiero'.<br />

Ava, 'quien', ut: avápe Tupã, '¿quién es Dios?'; ava mba'e piko, '¿cuyo es esto?';<br />

avaupeguarã pikova'e, '¿para quién es esto?'.<br />

Akói, akoiva'e, 'aquél', 'aquello','aquéllos', &c. úsase cuando se refiere alguna cosa<br />

dicha o vista o de cosa que se ve de lejos, ut: akoiva'e rechaka rako oñemondýi ete, 'viendo<br />

aquello se espantó muchísimo'; akói ára ete pype, 'en aquel mismo día', &c.<br />

Aipo, l. aipova'e, 'ése', 'ésa', 'ésos, etc. de que [A025] se trata, ut: aipo a'e ndeve, 'eso<br />

te dije'; aipova'e rehe l. aipóramo, 'por eso'; aiporami, 'de esa menera'.<br />

Ãng, l. ãngva'e, 'éstos', 'estas cosas' de plural demostrándolas, ut: ãng mbohapy<br />

personas oiko'e ojohugui, 'estas tres personas se distinguen entre sí'.<br />

Au, l. auva'e, 'ése', 'ésos', ahí presente, E.G. preguntando: ava panga omombe'u<br />

ndéve, '¿quién te lo dijo?', y respuesta: auva'e, 'ése' o 'éste'.<br />

Ko, kova'e, 'éste', 'ésta', 'esto', 'éstos', &c., demostrándolo, ut: kova'e katu nanga<br />

ikaraiva'ekue reko eterã, 'esto sí cierto es el ser propio y verdadero que ha de tener un<br />

Cristiano'; koniko ndereko haguãmbete, esta es tu obligación'.<br />

Ku, 'eso', 'esos', ut: ku kuarahy, 'ese sol'.<br />

Kui, l. kuiva'e, 'aquél', 'aquéllos', ut: kuiva'e katu cheremienoĩngue, 'no sino aquél<br />

es, a quien yo llamé'.<br />

Evokoi l. evokoiva'e, 'ése', 'ésa', 'eso', 'esas cosas', señalándolas: evokoi katu<br />

ojapokuaa, 'ése sí, que lo sabe hacer'.<br />

Eguĩ, l. eguĩva'e, 'ése', 'ésos', etc. ut: eguĩ jakatu, 'como eso'; eguĩva'e katu oho<br />

yvápene, 'ésos sí que irán al cielo'; eguĩ ramĩngatu, 'de esa misma manera'; eguĩrã rehe aju,<br />

'por esas cosas vengo'.<br />

Eupe, l. eupeva'e, 'ése', 'esos que están presentes', ut: eupe ava, 'ese Indio', &c.; a<br />

veces dicen upe por eupe.<br />

Guĩ, l. nguĩ, es lo mismo que eguĩ: eguĩ ramingua meme rako nguĩ Tupãsy<br />

rehegua (Nic.), 'de esa manera son esos congregados de la virgen'; nguĩ yva, 'esos cielos', &c.<br />

[A026]<br />

22

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!