07.04.2013 Views

Scarica in PDF - Facoltà di Lettere e Filosofia

Scarica in PDF - Facoltà di Lettere e Filosofia

Scarica in PDF - Facoltà di Lettere e Filosofia

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

20<br />

RITA SAIU<br />

La terza obiezione afferma che «si coeli sunt soli<strong>di</strong>, non salvatur<br />

quomodo aliqui planetae aliquando s<strong>in</strong>t prop<strong>in</strong>quiores aliquando remotiores<br />

a terra: ergo coeli non sunt soli<strong>di</strong>» ( 47 ). La prova che i cieli non<br />

sono soli<strong>di</strong> è la conseguenza assurda che deriverebbe dall’avvic<strong>in</strong>amento<br />

e dall’allontanamento dei pianeti dalla terra, cioé la <strong>di</strong>struzione<br />

del cielo: «non potest planeta accedere et recedere a terra nisi <strong>in</strong>tersecando<br />

coelum, sed per nos coelum frangi et <strong>di</strong>srumpi est absurdum» ( 48 ).<br />

Sanjust risponde all’obiezione affermando che l’avvic<strong>in</strong>amento e l’allontanamento<br />

dei pianeti trovano una spiegazione sufficiente con<br />

l’<strong>in</strong>troduzione delle orbite eccentriche e concentriche: «Pro quo<br />

sciendum quod quodlibet coelum planetarum non est unicis simplex orbis<br />

sed constat ex tribus sphaeris, quarum duae extremae scilicet superior<br />

et <strong>in</strong>ferior sunt conscentrice et excentrice secundum quid, me<strong>di</strong>a vero est<br />

excentrica simpliciter» ( 49 ). Egli aderisce dunque al sistema che derivava<br />

dalla fusione delle orbite concentriche <strong>di</strong> Aristotele e <strong>di</strong> quelle<br />

eccentriche <strong>di</strong> Tolomeo. Le sfere eccentriche e concentriche consentono<br />

<strong>di</strong> salvare la soli<strong>di</strong>tà dei cieli e le osservazioni degli astronomi:<br />

«nam quando sol vero est <strong>in</strong> auge maxime <strong>di</strong>stat a terra, et maiorem <strong>di</strong>stanciam<br />

videtur m<strong>in</strong>or; quando vero est <strong>in</strong> opposito augis maxime ad<br />

terram acce<strong>di</strong>t, et propter m<strong>in</strong>orem <strong>di</strong>stanciam videtur maior, cum certum<br />

sit quod corpus aparet m<strong>in</strong>or, quo magis <strong>di</strong>stat, quo vero m<strong>in</strong>us <strong>di</strong>stat<br />

aparet maior» ( 50 ).<br />

A questo punto, egli avanza alcune possibili obiezioni: «orbes excentrici<br />

et concentrici sunt impossibiles: ergo non dantur». Infatti, dalla loro<br />

esistenza seguono o la penetrazione naturale dei corpi, o la <strong>di</strong>struzione<br />

dei cieli o l’ammissione del vuoto: «nam cum non detur spacium suficiens<br />

pro coniuntione utriusque partis crassioris, necessario vel orbes frangentur<br />

vel pars crassior orbis <strong>in</strong>ferioris penetrabitur cum parte crassiore<br />

orbis superioris, aliunde dum conjunguntur partes subtiliores m<strong>in</strong>us spa-<br />

( 47 ) Ibidem.<br />

( 48 ) Ibidem.<br />

( 49 ) Ibidem.<br />

( 50 ) Ibidem, p. 32. Anche se i term<strong>in</strong>i me<strong>di</strong>evali aux e oppositum augis, usati da Clavius<br />

per <strong>in</strong><strong>di</strong>care rispettivamente l’apogeo e il perigeo, erano stati sostituiti agli <strong>in</strong>izi del<br />

XVII secolo dai term<strong>in</strong>i moderni, Sanjust cont<strong>in</strong>ua a ricorrere ad essi, spiegando così il<br />

loro significato: «Pars crassior sphaerae <strong>in</strong>ferioris correspondens parti subtiliori sphaerae<br />

superioris <strong>di</strong>citur aux; pars vero tenuissima sphaere <strong>in</strong>ferioris correspondens crassisimae<br />

sphaere superioris <strong>di</strong>citur oppositum augis et quando planeta superponitur parti crassiori<br />

sphaere <strong>in</strong>ferioris, et suponitur subtiliori superioris <strong>di</strong>citur esse <strong>in</strong> auge; quando vero superponitur<br />

parti subtiliori sphaerae <strong>in</strong>ferioris et suponitur parti crassiori superioris <strong>di</strong>citur esse<br />

<strong>in</strong> opposito augis». Ibidem, pp. 31-32. Sottol<strong>in</strong>eato nel testo.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!