Speelruimte voor transparantere rechtspraak - Wetenschappelijke ...

als gezag verdiend moet worden… 129
waarbij de media een complicerende en soms ook storende factor vormen.
En de derde praktijk is de rechtszaal als politieke arena, waarbij niet alleen
media, maar ook politici een dominante rol spelen. In de conclusie gaan we
in op de vraag of het rechterlijk systeem, de organisatie en de individuele
rechters elkaar voldoende ondersteunen bij het verwerven van gezag.
Figuur 2.1 Gezagspiramide
Micro
Meso
Macro
2.2 strategische opgave voor het systeem:
benutten van legitimiteitsbronnen
Rechterlijke praktijken
Rechterlijke organisatie
Rechterlijk systeem
Een belangrijke voorwaarde voor het kunnen verdienen van gezag door
rechters is dat het institutionele systeem waarin ze werken zelf voldoende
legitimiteit genereert. Een individuele rechter of rechtbank kan nog zo gezaghebbend
zijn, maar als die werkt in een systeem dat door burgers, bedrijven
of organisatie onvoldoende gesteund of erkend wordt, ondermijnt dat ook het
gezag van de individuele rechter. Rechters worden niet alleen aangesproken
op hun individueel handelen, maar ook op hun collectieve functioneren
en de institutionele organisatie waarvan ze deel uit maken. Vermeende fouten
of structurele onevenwichtigheden in het systeem, zoals een trage afhandeling
van zaken of te eenzijdige benoemingen van rechters, kunnen het gezag van
de beroepsgroep ondermijnen. Legitimiteit kan in alle fases van het rechterlijk
systeem weglekken en daarmee het gezag van de individuele rechter ondermijnen.
De vraag voor deze paragraaf is welke mogelijkheden er zijn in de verschillende
fases van het rechterlijk systeem om een voldoende stevige legitimiteitsbasis
te verwerven en te onderhouden. Legitimiteit is in brede zin op te
vatten als de rechtvaardiging, het recht, de politieke erkenning en de maatschappelijke
steun om gezag uit te oefenen (Beetham 1991; Black 2009).