Speelruimte voor transparantere rechtspraak - Wetenschappelijke ...

echters aan het woord over transparantie 225
Duidelijk is dat men gemiddeld niet zoveel ervaring heeft met deze instrumenten
– voor velen zijn ze echt nieuw. Duidelijk is ook dat twee instrumenten
die te maken hebben met zenden naar en interactie met de samenleving (strategische
communicatie en participatie in het debat) kunnen rekenen op relatief
grote steun. Kennelijk wil men graag gehoord worden en zo nodig het gesprek
aangaan. Daarentegen krijgen twee instrumenten die aan het grotere publiek
tonen hoe in individuele zaken wordt gedacht en gehandeld (dissenting opinions
en camera’s in de rechtszaal) relatief weinig steun.
Deze laatste twee zijn overigens ook de instrumenten waarmee men het
minste ervaring heeft (wat voor dissenting opinions natuurlijk ook niet verrassend
is). Meer algemeen lijkt er een verband te bestaan tussen de mate
waarin men persoonlijk ervaring heeft met een instrument en het oordeel
over de wenselijkheid ervan. Gemiddeld genomen gaat meer ervaring met een
instrument van transparantie gepaard met een hogere wenselijkheid. 21 Zo vindt
bijvoorbeeld van de rechters die weinig of geen ervaring hebben met camera’s
in de rechtszaal eenderde de invoering van dit instrument (heel) wenselijk,
terwijl van de groep rechters met (tamelijk of heel) veel ervaring met camera’s
in de rechtszaal meer dan de helft dat (heel) wenselijk vindt. Uiteraard is hier
slechts sprake van een samenhang. Onduidelijk is wat oorzaak is en wat gevolg.
Is het zo dat ervaring met een instrument leidt tot de constatering dat het ‘allemaal
wel meevalt’ en wordt men daardoor positiever? Of is het omgekeerd? Dat
wil zeggen, kiezen degenen die positiever zijn over een instrument vaker voor
inzet daarvan, waardoor zij er ook meer ervaring mee opdoen? Die vraag valt
op basis van de enquête niet te beantwoorden. Eén ding is in ieder geval helder:
het is – gemiddeld genomen – niet zo dat meer ervaring samengaat met een kritischer
houding. Als dat zo was, zouden de voorstanders van die instrumenten
een probleem hebben. De enquête levert echter geen steun voor deze interpretatie.
Ze passen eerder bij een beeld dat onbekend ook onbemind maakt.
Een andere interessante vraag is of er een verschil in houding is naar leeftijd.
Zijn jongere rechters bijvoorbeeld eerder geneigd positief te staan tegenover
deze instrumenten dan de oudere generaties? Men zou dat kunnen veronderstellen,
vanuit de gedachte dat de oudere generatie (professioneel) is opgegroeid
in de tijd dat rechters werden gezien als gezaghebbende autoriteit die
zich verder afzijdig houden van de samenleving, terwijl de jongere generatie
meer (professioneel) is opgegroeid in de hedendaagse mediacratie waarin van
alles en iedereen openheid wordt verlangd. Een uitsplitsing van de resultaten
naar leeftijd en aantal jaren werkervaring levert echter geen steun voor deze
veronderstelling. 22 De houding ten aanzien van transparantie zal dus niet vanzelf
met het verstrijken der jaren positiever worden. Er is geen sprake van een
‘conservatieve’ oude garde die geleidelijk aan met pensioen gaat en zal plaatsmaken
voor een ‘progressieve’ jongere lichting. 23