Speelruimte voor transparantere rechtspraak - Wetenschappelijke ...

218
speelruimte voor transparantere rechtspraak
Tabel 4.6 Wenselijkheid van de ingevoerde instrumenten
Dit instrument is… (Heel)
(Heel)
Geen
In %
onwenselijk
wenselijk
mening
promis (n = 102) 12
88
0
De nieuwe zaaksbehandeling (n = 170) 4
75
21
Comparitie (n = 156)
3
95 2
In de focusgroepen zijn de rechters vrij eenduidig in hun behoeften aan
en motieven voor transparantie op het niveau van de individuele zaaksbehandeling.
Openheid en begrijpelijkheid zijn noodzakelijk voor de acceptatie
van het werk van de rechter, zo valt direct te horen. Daarnaast noemen zij
ook enkele specifieke overwegingen. Ten eerste motiveren zij de behoefte
aan meer ruimte voor transparantie via de genoemde instrumenten vanuit
de kwaliteit van de zaaksbehandeling. Een minder formeel juridische en meer
open benadering is een effectieve manier om ‘partijen de nieren te proeven’
en zo meer en in een eerder stadium te weten te komen wat er voor partijen
daadwerkelijk speelt. Wel wordt daarbij direct aangetekend dat het belangrijk
is om rolvast te blijven en ‘niet in de eigen voet te schieten door je op te
stellen als de buurman van over de schutting’. 14
Een tweede reden voor meer transparantie heeft betrekking op het afleggen
van verantwoording. Individuele rechters worden noch vooraf noch achteraf
gedwongen ter verantwoording geroepen over hun oordeel. Rekenschap over
integriteit, deskundigheid en kwaliteit van hun werk leggen zij af via uitspraken
en via de zitting die daaraan voorafgaat.
Dat vereist volgens de rechters echter dat de inhoud en vorm daarvan zodanig
zijn dat deze justitiabelen, geïnteresseerde burgers en andere partijen in staat
stelt de validiteit van de motivering en onderliggende redenering te kunnen
zien, begrijpen en toetsen. Daarom vinden zij een breed beschikbare, goede
en heldere motivering van het vonnis van belang. Ook veronderstelt dit een
open houding ter zitting. Overigens is het realiseren van een goede en overtuigende
motivering lang niet altijd eenvoudig: ‘Uiteindelijk zul je er als
rechter toch een klap op moeten geven’, aldus een rechter over het vaststellen
van een ontslagvergoeding, ‘en dan is het lang niet altijd eenvoudig om als
rechter je overwegingen voor deze klap tot op detailniveau uit te leggen.’
Het voldoende motiveren van een oordeel is echter niet altijd voldoende, zo
zeiden veel rechters. Meermalen werd benadrukt dat de huidige samenleving
steeds minder accepteert dat het oordeel van de rechter het eindstation