Speelruimte voor transparantere rechtspraak - Wetenschappelijke ...

290
speelruimte voor transparantere rechtspraak
zittingen ook minder aantrekkelijk. Op dit punt kan meer worden aangesloten
bij wat in andere landen gebeurt, waar een grotere onmiddellijkheid
gebruikelijker is dan bij ons.
5.10 tot slot
Openbaarheid wordt al sinds eeuwen als een structuurbeginsel van het recht
beschouwd. Onder invloed van talrijke ontwikkelingen varieert de openbaarheid
door de tijd heen qua vorm, aard en omvang. Ondanks het feit dat de feitelijke
transparantie van het Nederlandse recht beperkt is en weinig burgers
naar zittingen gaan, heeft niemand naar weten van de auteur ooit bepleit om
dan maar standaard de deuren te sluiten. Openbaarheid is inherent aan het
type rechtssystemen dat te vinden is in moderne, ontwikkelde maatschappijen,
en het hangt samen met de niet-democratisch gelegitimeerde positie
van de rechter: enige vorm van controle van buitenaf op de rechtspraak
wordt wenselijk geacht en deze wordt – in principe – mogelijk gemaakt door
de openbaarheid.
Tegelijkertijd blijkt dat feitelijke transparantie in de praktijk beperkt is en
bovendien weinig wordt geconsumeerd door het gewone publiek. In deze
bijdrage is op de risico’s gewezen die hiermee samenhangen, zowel voor
de waarheidsvinding als voor de zichtbaarheid van het recht voor de burger
en diens vertrouwen in de rechtspraak. Er is veel mogelijk om hier verbetering
in aan te brengen zonder dat direct een ander rechtssysteem moet worden
geïntroduceerd. Een blik over de grenzen is op dit punt erg leerzaam, want
in andere landen is de rechtspraak op diverse punten transparanter dan die
in Nederland.
De introductie van camera’s en audiovisuele middelen in de rechtspleging
heeft ontwikkelingen in gang gezet die nog slechts in een beginstadium
verkeren. Veel mogelijkheden, zowel tot het presenteren en verduidelijken
van bewijsmateriaal als voor het tonen van de rechtspraak aan de buitenwereld,
liggen in het verschiet. Deze ontwikkelingen stellen belangrijke eisen
aan zowel individuele rechters als aan de rechtspraak als organisatie. Er is nog
te weinig bekend over de gevolgen van het toenemend gebruik van audiovisuele
middelen en de vergrote zichtbaarheid die zij met zich meebrengen.
Nader onderzoek is gewenst op dit punt. Het is verstandig om deze ontwikkelingen
niet passief af te wachten, maar om hier, als rechtspraak, op in
te springen, de mogelijkheden te benutten waar zij zich voordoen en ongewenste
uitkomsten te voorkomen.