Speelruimte voor transparantere rechtspraak - Wetenschappelijke ...

de rechtspraak in de media: drie negatieve trends 441
Dit zou betekenen dat transparantie, hoewel algemeen als positieve ontwikkeling
gezien (Scholtes 2012), ten koste gaat van het beeld van onbesproken
gedrag, goed functioneren en eenheid naar buiten. En reputatieschade van
de rechtspraak in het algemeen is zeker niet ondenkbaar. Meer transparantie
staat wat dat betreft haaks op het ‘vertrouwen wekken’ waarmee het begrip
vaak wordt geassocieerd (Scholtes 2012: 264).
De negatieve oordelen in wat burgers lezen staat in schril contrast met de grote
mate van vertrouwen die de rechtspraak onder burgers geniet. Dit grote vertrouwen
geldt zowel ten opzichte van vroeger tijden als ten opzichte van
andere landen (Dekker en Van der Meer 2007). Terwijl andere instituties
zoals politieke partijen en parlement aan vertrouwen hebben ingeboet, staat
de rechtspraak in Nederland in vrij hoog aanzien (Dekker en Van der Meer
2007). Er is hierbij sprake van stabiliteit die lijkt op de onveranderd grote
mate van legitimiteit die de democratische natiestaat in de ogen van burgers
in westerse landen heeft (Hurrelmann, Krell-Laluhová, Nullmeier, Schneider
en Wiesner 2009).
De discrepantie tussen het negativisme in de media en het grote vertrouwen
van burgers is opmerkelijk, ook gezien claims van journalisten dat ze weergeven
wat er in de samenleving leeft – al dan niet uit hoofde van hun informatiefunctie
(McNair 2011). Recente ontwikkelingen lijken het vertrouwen
in de rechtspraak niet noemenswaardig te hebben geschaad – zelfs niet
de geruchtmakende strafzaak tegen Geert Wilders. 34 Wel moet hierbij worden
aangetekend dat het vertrouwen in de rechtspraak grotendeels meelift op het
institutioneel vertrouwen in het algemeen; het deel van de fluctuatie in vertrouwen
dat uniek is aan de rechtspraak in het bijzonder is lastig te scheiden
van algemenere fluctuaties in institutioneel vertrouwen (Dekker en Van der
Meer 2007; Klijn en Croes 2012).
Kennis kan een positief effect hebben op vertrouwen in de strafrechtspraak
(Chapman et al. 2002). Ook blijkt een zorgvuldig opgezette serie als De rechtbank
positieve effecten te hebben (MediaTest 2011). Hoewel deze effecten
niet beklijven, althans niet in absolute zin (Klijn en Croes 2012), is het goed
denkbaar dat een herhaling en uitbreiding van een dergelijke serie wel tot
kleine positieve resultaten leidt (idem). Van belang is wellicht “de mate waarin
de rechtspraakcontext wordt getoond en verduidelijkt” (Klijn en Croes 2012:
8). Dit zou betekenen: geen rechtspraakzittingen laten zien tenzij met verduidelijking,
zoals rechtbankpresident Eradus onderstreept. 35 Het standaard live
uitzenden van in beginsel alle rechtszaken ligt minder voor de hand. Hierbij
kan immers een negatief mediabeeld van de rechtspraak worden neergezet,
zoals we in de krantenberichtgeving zien. Hoe dan ook lijkt voorzichtigheid
geboden. Verscheidene wetenschappers waarschuwen namelijk voor