Speelruimte voor transparantere rechtspraak - Wetenschappelijke ...

naar een transparantere rechtspraak. geen glans zonder wrijving 41
“Wij betreuren het dat u, ondanks alle zorgen en bezwaren die in de afgelopen
periode zijn geuit door diverse organisaties, hebt vastgehouden aan het kosten-
dekkend maken van griffierechten en dat u daarbij in zeer hoog tempo te werk
bent gegaan. (…) Wij missen een samenhangende visie van het kabinet op het
terrein van de rechtspraak.”
Kortom, de klassieke strategieën om de rechtspraak buiten het publieke
en maatschappelijke debat te houden – ontkennen dat rechters macht verwerven
en de zaak zo organiseren dat de rechter zo min mogelijk een echte
publieke ‘speler’ wordt – lijken hun werking te hebben verloren. Als het aankomt
op transparantieclaims en -aspiraties, wordt in de huidige samenleving
simpelweg van de rechterlijke macht een reactie verwacht. Dat geldt te meer
nu de rechtspraak buiten het intern georganiseerde systeem van hoger beroep
en cassatie geen ‘bewaker’ kent. Vanzelfsprekend spelen de kernwaarden
van onafhankelijkheid en verantwoordelijkheid een rol van betekenis bij
de concrete invulling van deze reactie (zie hoofdstuk 5 van dit betoog). Maar
dit betekent geenszins dat beide kernwaarden op voorhand als argument ter
begrenzing van transparantieclaims ingezet kunnen worden. Immers:
“If the maintenance of judicial independence and ultimately the separation
of powers depends solely on silence, lack of controversy and a refusal to
enter public debate, then we are entitled to ask what it is, exactly, that we are
seeking to preserve and whether it is worth preserving” (geciteerd in Malleson
1999: 190).
Men is zeker “entitled to ask”, maar het antwoord ligt minder voor het
oprapen dan de spreker met zijn retorisch bedoelde vraag wil suggereren.
Want wat exact wordt bedoeld als de claim tot meer transparantie van
de rechtspraak op tafel wordt gelegd? Achter beide ogenschijnlijk simpele
begrippen blijkt, zoals het volgende hoofdstuk laat zien, een veelheid aan
onderscheidingen schuil te gaan.