Speelruimte voor transparantere rechtspraak - Wetenschappelijke ...

380
speelruimte voor transparantere rechtspraak
“De verdeling van bevoegdheden tussen de drie staatsmachten ziet er in dit
perspectief eenvoudig gezegd als volgt uit. Er is het budgetrecht van de wet-
gevende macht, daarnaast de verantwoordelijkheid van de uitvoerende macht
voor de staatsorganisatie, tot slot de onafhankelijkheid van de rechtsprekende
macht. Het parlement heeft de zeggenschap over het totaal aan financiële mid-
delen, dat beschikbaar wordt gesteld ten behoeve van de Rechtspraak. De voor
de Rechtspraak verantwoordelijke minister, in Nederland de minister van
Justitie, beslist over de hoogte van het budget voor de Rechtspraak. De rech-
terlijke macht zelf beslist over de interne bedrijfsvoering en procesvoering van
de gerechten. Binnen het kader van de Grondwet heeft de organieke wetgever,
die de organisatorische grondtrekken voor de Rechtspraak vaststelt, een keuze
tussen volkomen autonomie van de afzonderlijke gerechten of concentratie
van een deel van de bevoegdheden bij een overkoepelend beheersorgaan.”
(Mak 2008: 22–23).
In termen van de inhoud van het recht loopt de formele lijn tussen politici
en de rechterlijke macht via het maken van ‘de wet’. Conflicten kunnen
daarbij ontstaan naar aanleiding van de uitleg, beoordeling of uitvoering van
die wetten door de rechter. Ook hierin verschillen politici van elkaar naar
gelang de rol die ze spelen. De regering zit in de meest dubbele rol. Ministers
zijn zowel verantwoordelijk voor het functioneren van de gehele overheidsorganisatie
– tot op zekere hoogte inclusief de rechterlijke macht – als voor het
in stand houden van een andere nuttige mythe, namelijk die van ‘de’ overheid.
Ministers hebben soms duidelijke opvattingen over wat de rechterlijke
macht zou moeten doen. Zo liet minister van Veiligheid en Justitie Opstelten
bij de presentatie van de nieuwe presidenten van de gerechten weten dat deze
wat hem betreft veel zichtbaarder zouden moeten opereren.
“Ik weet dat ik u, in het stelsel van het evenwicht tussen de machten, geen
opdrachten kan geven. (…) Maar áls ik het zou mógen…voor één keertje…dan
zou u te horen krijgen dat de rechtspraak zijn werk snel, deskundig en begrijpe-
lijk moet doen, maar daarnaast ook meer zichtbaar moet zijn.” 7
Tegelijkertijd heeft de regering het meeste met de rechterlijke macht te stellen
in de zin dat rechters democratisch tot stand gekomen wetten beoordelen,
bekritiseren en op eigen wijze interpreteren en toepassen. Leden van
de Tweede Kamer veroorloven zich vaker een wat grotere graad van vrijheid
ten opzichte van de rechterlijke macht. De rechter mag dan de ‘bouche de la
loi’ zijn, zij zijn de ‘bouche du peuple’. De houding van volksvertegenwoordigers
is van vele factoren afhankelijk: politieke partij, wel of geen coalitiepartij,
het issue dat op dat moment speelt, enzovoorts.