Speelruimte voor transparantere rechtspraak - Wetenschappelijke ...

echters aan het woord over transparantie 221
Overigens hebben rechters niet de illusie dat door betere communicatie het
weer helemaal goed komt met het gezag van de rechtspraak. Men erkent dat
de samenleving is veranderd en ook andere instituties de gevolgen daarvan
voor hun autoriteit en gezag ervaren. ‘Het probleem van afnemend gezag als
zodanig kun je niet wegnemen, maar je kunt er in ieder geval wel voor zorgen
dat bepaalde kwesties geen olievlek worden die niet meer onder controle
te houden is.’ Het lijkt dus eerder een kwestie van de schade beperkt houden.
‘Transparantie is als het ware een hygiënefactor, die ervoor zorgt dat de rechtspraak
zich gelegitimeerd kan voelen om de dingen te doen die ze moet doen,’
aldus een van de gespreksdeelnemers. Een beperking is ook dat rechters niet
over een individuele lopende zaak kunnen spreken. De concrete illustraties
waaraan de samenleving en media behoefte hebben, verlangen toch veelal een
duiding vanuit specifieke zaken. Alle gesprekspartners benadrukken het principiële
belang dat over lopende zaken niet wordt gesproken, maar desondanks
jeuken bij velen de handen wanneer ze zien dat anderen (m.n. advocaten,
maar soms ook de politiek) wél lopende een rechtszaak het publieke debat
aangaan en een podium krijgen.
Al met al hebben de rechters zeker behoefte om werk te maken van transparantie
op het niveau van het instituut rechtspraak. De belangrijkste motieven
hierbij zijn zowel klassiek als modern van aard: de verantwoordelijkheid als
macht in het staatsbestel (als motief altijd al verbonden met openbaarheid van
rechtspraak) en de erkenning dat in een tijd waarin gezag minder vanzelfsprekend
is, actief en strategisch communiceren van groot belang is voor zowel
begrip voor als imago van het instituut. We zouden in dit verband kunnen
spreken van een hedendaagse aanvulling op een klassiek uitgangspunt. Ook
al zijn de stappen die gezet moeten worden wellicht discreet, het zal wel
moeten gebeuren.
Daarmee ligt de vraag op tafel: wie is aan zet? Het debat over deze vraag
blijkt verweven met die over de rol, positie en invloed van de Raad voor
de rechtspraak. Sommige rechters blijken weinig vertrouwen te hebben
in het vermogen van de raad om op het vlak van transparantie een rol van
betekenis te spelen. Deze twijfels houden verband met de opvatting dat
werken aan transparantie vooral moet gaan over de beeldvorming van het
instituut en niet zozeer over de organisatie. Ook het sturen op transparantie
op zaaksniveau zal primair vanuit de gerechten zelf moeten komen,
omdat – zoals eerder bleek – het volgens de rechters hier niet zozeer om
meer transparantie, maar vooral om betere transparantie moet gaan. Het zijn
de gerechten die hierin zelf hun verantwoordelijkheid moeten nemen.
De huiver van de rechters voor een rol van de raad blijkt verbonden met
de vrees voor meer bemoeienis en grotere invloed van deze ‘Haagse’ organisatie.
Voor de eigen beroepsvereniging, de nvvr, ziet men in potentie wel