Speelruimte voor transparantere rechtspraak - Wetenschappelijke ...

308
Figuur 6.2
speelruimte voor transparantere rechtspraak
Economische
rationaliteit
Juridische
rationaliteit
Politieke
rationaliteit
Naast de politieke rationaliteit wordt steeds vaker aandacht geschonken aan
de sociaalwetenschappelijke rationaliteit als relevante inbreng in het primaire
proces. Dit betreft met name de vertaling van sociaalwetenschappelijke resultaten
naar de juridische betekenis ervan voor de behandeling en beoordeling van
een zaak. Ook vakinhoudelijke inzichten van bijvoorbeeld getuige-deskundigen
vragen een vaker een scherper begrip van sociaalwetenschappelijke disciplines.
De politieke rationaliteit wordt dus gezien als een bedreigende rationaliteit
en de sociaalwetenschappelijke rationaliteit als een ondersteunende rationaliteit.
Dat de rechtspraak de politieke rationaliteit zelf zou kunnen gebruiken
om haar positie beter te markeren (verdedigen) wordt ervaren als een precaire
opstelling voor een onafhankelijke staatsmacht. Van den Emster (2011) verwoordt
het als volgt:
“De rechter kan die centrale rol in de rechtsstaat alleen vervullen als hij het
vertrouwen heeft van de burgers en van die andere instituties. Daarmee raakt het
vertrouwen in de rechtspraak het vertrouwen in de rechtsstaat. Het is van groot
belang dat aan alle zijden van de trias dit besef bestaat. Voor de omgang tussen
de instituties die onderdeel zijn van de staatsmachten dient het vertrekpunt
te zijn het respect voor elkaars domein en bevoegdheden”.
Om de onafhankelijkheid van de rechters te benadrukken, zijn enkele maatregelen
getroffen. Zo is op de site van elk gerecht een openbaar register met
de nevenbetrekkingen van de rechters (incl. plaatsvervangers) en bestuursleden
toegankelijk. Daarnaast zijn er landelijke richtlijnen waar rechters zich
aan dienen te houden (Gedragscode Rechtspraak 2010, Leidraad nevenfuncties
2009, Leidraad onpartijdigheid van de rechter 2004).