Speelruimte voor transparantere rechtspraak - Wetenschappelijke ...

6 transparantie: sturen en gestuurd
worden
René Westra
“De rechtspraak betracht een hoge mate van transparantie, zowel waar het gaat om rechter-
lijke beslissingen in individuele zaken als met betrekking tot het functioneren van de organisatie
als geheel. Rechterlijke beslissingen worden duidelijk, eenduidig en begrijpelijk gemotiveerd
en indien nodig toegelicht met het oog op de verantwoording aan partijen en de samenleving.
De Rechtspraak legt jaarlijks rekenschap af over de geleverde prestaties en de inzet van middelen.”
6.1 inleiding
297
(Raad voor de rechtspraak 2010a: 26)
Tien jaar geleden verscheen het wrr-rapport De toekomst van de rechtsstaat.
Daarin komt een beeld van de rechtspraak naar voren waarin nauwelijks
zorgen doorklinken. De verhoudingen in het staatsbestel zijn redelijk uitgekristalliseerd.
Er wordt gewezen op de mogelijke spanning door de komst van
de Raad van de rechtspraak tussen de professionele autonomie van de rechter
en de eisen die aan een moderne bedrijfsvoering worden gesteld.
“Met inachtneming van de rechterlijke onafhankelijkheid mag van rechters ook
een efficiënte bedrijfsvoering gevraagd worden. (..) Deze spanning is echter bij
elke moderne professionele organisatie aanwezig” (2002: 188).
Hoe anders is het beeld in 2012. Het citaat bovenaan dit stuk komt uit
de toekomstverkenning van de rechtspraak in 2020. Het is een antwoord
op kritische geluiden uit de samenleving over de rechtspraak. Kwalificaties
als ‘wereldvreemd, ondeskundig, niet-communicatief, geen uitleg, nietcliëntgerichtheid,
enzovoorts’ zijn zorgelijk. Transparantie is essentieel.
Van Kuijck (2007: 193) spreekt zelfs over eisen waar de verantwoording van
de rechtspraak aan de maatschappij dient te voldoen. Dit in het licht van
de legitimiteit van de rechtspraak. Hij constateert een probleem van een mondiger
wordende burger en de behoefte aan een responsieve overheid, waarvan
de rechtspraak deel uit maakt. Brouwer (2009: 60) noemt een (vermeend)
gebrek aan openheid de ‘achilleshiel van de rechtspraak’. Doordat de rechtspraak
– uit functionele overwegingen – niet volledig open kan zijn over het
rechtspreken, kan zij in beperkte mate deelnemen aan het maatschappelijke
debat over de toenemende openheid in alle sectoren van de samenleving. Een
dilemma voor het beeld van de toekomst van de rechtspraak.