Speelruimte voor transparantere rechtspraak - Wetenschappelijke ...

322
speelruimte voor transparantere rechtspraak
Bovend’Eert (2008) en Cleiren (2011) signaleren dat een wrakingsverzoek
niet altijd een juridische reden heeft. Het voert te ver hier inhoudelijk verder
op in te gaan. Wel is het de vraag hoe de rechtspraak dergelijke ontwikkelingen
‘op de agenda’ kan zetten zonder te politiseren of gepolitiseerd
te worden.
6.4.3 botsingen der rationaliteiten
Box 6.8
De meeste instrumenten die voor de interne transparantie worden ingezet
zijn ingegeven vanuit de economische rationaliteit: worden de beschikbare
middelen wel efficiënt en effectief ingezet? Ook de meetinstrumenten voor
de kwaliteit hebben tot doel verantwoording af te kunnen leggen aan het
ministerie voor de inzet van de extra verkregen middelen.
Intermezzo: wachter of koopman
President Van der Winkel (2012) signaleert een dilemma in het bekostigingsstelsel:
“Zo biedt het financieringsstelsel van de rechterlijke macht de mogelijkheid om snel veel
geld te verdienen voor een rechtbank. Voorafgaand aan ieder jaar prognosticeert de rechtbank
de productie en op basis daarvan wordt de rechtbank voorgefinancierd. Meerwerk
levert 70 procent nabetaling op, minderwerk een korting van 70 procent van dat minderwerk.
Met mijn koopmansgeest kan ik dus ieder jaar 30 procent verdienen van een productietekort
door niet realistisch (veel te optimistisch) te begroten. Mijn wachtersmoraliteit
verzet zich echter.”
In paragraaf 6.3 hebben we gezien dat het mogelijk is met rationaliteiten
vanuit verschillende invalshoeken naar de rechtspraak te kijken. Vooral
de juridische en economische rationaliteit lijken gemakkelijk met elkaar
te botsen. Ter illustratie een paar herkenbare ‘botsingen’:
– de bestuursafspraken tussen raad en gerecht kunnen binnen het gerecht
leiden tot het vaststellen of aanscherpen van (de) productienormen per
medewerker. Voor de medewerker kan dit betekenen dat hij zijn werkwijze
moet aanpassen om de afgesproken aantallen te behalen. Dit kan van
invloed zijn op de beleving van de medewerker dat zijn juridische kwaliteit
niet optimaal wordt gebruikt of wordt gewaardeerd (Boone 2007: 234),
– een variant hierop is de invoering van een informatiesysteem om daarmee
het primaire proces uniform en sneller te laten verlopen. Door verplicht
gebruik te maken van standaardtekstblokken en vaste velden wordt
de rechter bij het opstellen van een uitspraak ingeperkt. Dat voorheen
de uitspraak van ‘zijn hand’ was met een eigen herkenbare signatuur,